آموزش محاسبه بازده اوراق فرابورس

آموزش محاسبه بازده اوراق فرابورس

چکیده: نقدینگی سهام در بورس اوراق بهادار با شاخص‌های مختلفی سنجیده می‌شود. در این پژوهش شاخص نقدینگی سهام 30 شرکت منتخب و برتر بورس طی دوره 1390/01/01 تا 1396/12/29 با شاخص‌های TN ، LHH و MEC و برای هر روز معاملاتی محاسبه شده است که به ترتیب دو شاخص اول بر بعد حجمی مبادله و شاخص سوم بر بعد قیمت تاکید داشته و براساس نتایج حاصله شرکت‌ها رتبه‌بندی شده‌اند. داده‌های مورد نیاز از سایت بورس اوراق بهادار تهران جمع آوری و پس از پالایش آنها مقدار شاخص های نقدینگی محاسبه شده است. همچنین وجود اثرات ثابت شرکتی و اثر متغیرهای برونزایی مانند اندازه شرکت و اثرات تقویمی مانند شروع و پایان تعطیلات، تغییر ماه، فصل و سال بر روی شاخص نقدینگی سهام با استفاده از مدل‌های داده های ترکیبی، متغیرهای مجازی و آزمون‌های مربوطه انجام یافته است. از تحلیل واریانس (ANOVA) برای شناسایی منشا تغییرات شاخص های نقدینگی و آزمون فرضیه یکسان بودن شاخص نقدینگی در روزهای هفته، ماه ها، فصل ها و سال ها استفاده شده است. هدف این پژوهش تبیین مفهوم نقدینگی سهام، سنجش شاخص نقدینگی سرمایه در بورس، مقایسه شرکت‌ها و رتبه‌بندی آنها بر حسب شاخص ریسک نقدینگی و ارائه راهکار برای شرکت‌ها جهت بهبود شاخص نقدینگی سهام آنها می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که اندازه شرکت با میزان نقدینگی سهام رابطه منفی دارد. اثرات تقویمی مانند شروع و پایان تعطیلات هفتگی و تغییر ماه ها تاثیر معناداری برنقدینگی سهام ندارند اما تغییر فصل‌ها و سال‌ها تاثیر معناداری بر نقدینگی سهام دارند. نتایج رتبه بندی نشان میدهد که سه نماد بفجر، رانفور و فخاس براساس شاخص TN، و سه نماد پترول، رمپنا و اخابر براساس شاخص LHH و سه نماد پترول، فولاد و اخابر براساس شاخص MEC، به ترتیب رتبه های اول تا سوم نقدینگی را به خود اختصاص داده اند. تفاوت ساختاری شاخص های نقدینگی از منظر ابعاد نقدینگی منجر به نتایج متفاوت رتبه بندی شده است. لذا در انتخاب نماد برتر توجه به ابعاد شاخص نقدینگی سهام حائز اهمیت است.

#بورس اوراق بهادار تهران #اثرات ثابت شرکتی #اثرات تقویمی #رتبه‌بندی شرکت‌ها #شاخص‌های نقدینگی سهام محل نگهداری: کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی شاهرود
یادداشت: حقوق مادی و معنوی متعلق به دانشگاه صنعتی شاهرود می باشد.
تعداد بازدید کننده:

[کلیدواژه ها: شاخص حاکمیت شرکتی، درصد اعضای غیرموظف هیئت مدیره، درصد سهامداران نهادی، نقدشوندگی سهام، بازده سهام، آمیهود تعدیل شده، بورس اوراق بهادار تهران]

[کلیدواژه ها: سرمایه گذاری های شرکتی، بازده، مومنتوم، معکوس،شرکت های پذیرفته شده، بورس اوراق بهادار تهران]

[کلیدواژه ها: رتبه بندی، شاخص های بنیادی، مطلوبیت، سرمایه گذاری، ارزیابی نسبت تجمعی (ARAS)، یوتاستار(UTAASTAR)، بورس اوراق بهادار تهران.]

[کلیدواژه ها: طبقه‌بندی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، شباهت فازی، عدم اطمینان، اطلاعات ناقص]

[کلیدواژه ها: بازار بورس اوراق بهادار تهران ، کارایی در سطح ضعیف ، کارایی در سطح نیمه قوی، CAN SLIM ، اثر ضربه ای.]

[کلیدواژه ها: سواد مالی، تصمیمات سرمایه‌گذاری، بورس اوراق بهادار تهران، مالی رفتاری، مدل پنج عاملی شخصیت]

مسیر محاسبه سود اسناد خزانه

شاخص‌های متفاوتی از جمله ریسک، بازده و نقدشوندگی، کیفیت سرمایه‌گذاری را تعیین می‌کنند؛ اما شاید بتوان بازدهی را مهم‌ترین این معیارها دانست. در این شرایط، محاسبه نرخ سود مربوط به اسناد خزانه اسلامی که یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد نیاز اقتصاد کشور است با اختلاف‌های زیادی میان کارشناسان مواجه است. هرچند برخی معتقدند باید نرخ بازدهی را به صورت ساده محاسبه کرد؛ اما بررسی اصول و تئوری مربوط به اوراق با درآمد ثابت نشان می‌دهد نرخ بازدهی مرکب روش صحیح و قابل استنادتری برای محاسبه نرخ سود اسناد خزانه اسلامی است.

شاخص‌های متفاوتی از جمله ریسک، بازده و نقدشوندگی، کیفیت سرمایه‌گذاری را تعیین می‌کنند؛ اما شاید بتوان بازدهی را مهم‌ترین این معیارها دانست. در این شرایط، محاسبه نرخ سود مربوط به اسناد خزانه اسلامی که یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد نیاز اقتصاد کشور است با اختلاف‌های زیادی میان کارشناسان مواجه است. هرچند برخی معتقدند باید نرخ بازدهی را به صورت ساده محاسبه کرد؛ اما بررسی اصول و تئوری مربوط به اوراق با درآمد ثابت نشان می‌دهد نرخ بازدهی مرکب روش صحیح و قابل استنادتری برای محاسبه نرخ سود اسناد خزانه اسلامی است. ایراد اصلی که می‌توان به روش خطی ساده وارد کرد آن است که در این روش، بازدهی سرمایه‌گذار در طول دوره سرمایه‌گذاری تغییر می‌کند که برای اصلاح آن به نرخ سود مرکب نیاز داریم.

علیرضا توکلی کاشی/ مدیرابزارهای نوین مالی
معصومه شهسواری/ کارشناس ابزارهای نوین مالی
فرابورس ایران

مقدمه
کیفیت سرمایه‌گذاری به عوامل متعددی وابسته است و شاخص‌های متفاوتی به منظور ارزیابی عملکرد سرمایه‌گذاری تعریف شده‌‌‌‌اند. به‌عنوان مثال می‌توان به شاخص‌های ریسک، بازده، نقدشوندگی، تنوع و بتا اشاره کرد. در میان شاخص‌های نامبرده، بازده از اهمیت بسزایی برخوردار است. زیرا بازده در ادبیات روزمره مردم بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولا فرصت‌های مختلف سرمایه‌گذاری را بر مبنای مقایسه مقدار بازده آنها با یکدیگر مورد سنجش قرار می‌دهند.

در حوزه سرمایه‌گذاری و به‌طور ویژه در حوزه اوراق بهادار بادرآمد ثابت (Fixed Income Securities)، از آنجا که در ایران، بیشتر اوراق دارای ضامن بانکی هستند و در نتیجه ریسک نکول یا عدم پرداخت آنها در سررسیدها به‌طور کامل پوشش داده شده است؛ بازده، مهم‌ترین‌ معیار برای انتخاب اوراق توسط یک سرمایه‌گذار است.

با توجه به اینکه «مثال» نقش بسزایی در انتقال مطلب ایفا می‌کند، در این مقاله تلاش شده تا همه موضوعات تا حد امکان در قالب مثال‌هایی ارائه شوند.

روش‌های متفاوتی برای محاسبه بازده وجود دارد. ساده‌ترین روش، استفاده از فرمول بازده ساده است. همان‌طور که در فرمول زیر مشاهده می‌شود، اختلاف قیمت خرید و فروش نسبت به قیمت خرید سنجیده می‌شود:

شخصی را در نظر بگیرید که در ابتدای سال در اوراقی با ارزش اولیه ۱۰۰ تومان سرمایه‌گذاری کرده است. چنانچه ارزش این سرمایه‌گذاری در پایان سال اول ۱۱۰تومان و در پایان سال دوم ۱۳۲ تومان ‌باشد، طبق فرمول فوق به سادگی می‌توان بازده وی را در هر دوره محاسبه کرد.

اگر کمی به این مثال دقت کنیم متوجه می‌شویم که مجموع بازده دو دوره متوالی فوق، 30 درصد به‌دست می‌آید اما از طرف دیگر به نظر می‌رسد با توجه به رشد قیمت از 100 به 132 واحد، بازده کل دوره باید رقم 32 درصد باشد!

علت این موضوع، این است که مقدار دارایی در اول هر دوره برابر مقدار دارایی در پایان دوره قبل است و بنابراین اصل و سود دارایی در پایان هر دوره وارد دوره بعد می‌شود و به اصل و سود منتقل­‌شده از دوره قبل مجددا سود تعلق می‌گیرد.

این ماهیت فرمول بازده است، زیرا مثلا در نمونه فوق و در ابتدای دوره دوم نمی‌توانیم مقدار 110 واحد را به دو رقم 100 به‌عنوان اصل مبلغ و 10 واحد به‌عنوان سود دوره قبل، تجزیه کنیم و کل مبلغ 110 واحد به‌عنوان مقدار اولیه سرمایه‌گذاری وارد دوره دوم می‌شود.

اما موضوع فوق به معنای وجود اشکال در محاسبه بازده نیست! زیرا بازده صحیح هریک از دوره‌های فوق به ترتیب 10 درصد و 20 درصد است، اما بازده کل دوره رقم 30 درصد نیست و مقدار صحیح بازده کل دوره 32 درصد است.

در ادبیات مالی، برای محاسبه برآیند بازده کل دو یا چند دوره متوالی از فرمول ترکیب بازده یا بازده مرکب (Compound Return) استفاده می‌شود.

مساله فوق که در ادبیات مالی بسیار حائز اهمیت است به این نکته اشاره دارد که جمع جبری بازده، برای محاسبه بازده کل چند دوره متوالی صحیح نیست و برای محاسبه برآیند بازده چند دوره متوالی باید از ترکیب بازده و فرمول بازده مرکب استفاده کرد.

دو ورقه بهادار در دست داریم که قیمت هر دو ورقه در ابتدای سال ۱۰۰ واحد و در پایان سال نیز قیمت آنها به ۱۲۰ واحد خواهد رسید. آن طور که از صورت سوال‌ قابل درک است، بازده هر دو ورقه ۲۰ درصد است. در جدول زیر با توجه به قیمت ماه ششم، بازده دو دوره محاسبه شده است:

مثال فوق، به خوبی نشان می‌دهد که جمع جبری نه تنها بازدهی متفاوت با مقدار واقعی بازده کل دوره (20 درصد) به دست می‌دهد، بلکه مقدار آن به نوسان قیمت‌های طی دوره نیز آموزش محاسبه بازده اوراق فرابورس وابسته است.

اگر مقدار بازده اوراقی مشخص باشد، چگونه می‌توانیم قیمت آن را در زمان‌های مختلف محاسبه کنیم و فرمول صحیح قیمت‌گذاری اوراق با درآمد ثابت (Fixed Income Pricing) چگونه باید باشد؟ هدف از ارائه این بخش در این مقاله، تاکید بر محاسبات سود مرکب و بیان نقایص محاسبات سود بر مبنای فرمول‌های ساده و خطی است.

اوراقی با قیمت اسمی 1،000،000ریال و نرخ سود 20 درصد که یک بار در سال سود پرداخت می‌کند را در نظر بگیرید.

این اوراق دارای سود روزشماری خواهد بود. یک راه ساده برای محاسبه سود روزشمار این اوراق، تقسیم سود سالانه بر تعداد روزهای سال است:

بنابراین جدول شماره ۱ سود روزشمار و قیمت این اوراق به همراه نرخ رشد قیمت اوراق در روزهای مختلف سال به ترتیب زیر به‌دست خواهد آمد:

روش فوق که به روش خطی ساده معروف است، باوجود سادگی محاسبات، یک ایراد اساسی دارد و آن عدم ثبات نرخ رشد قیمت در طول سال، به‌رغم ثابت بودن مقدار سود روزانه است! اگر به ستون نرخ رشد قیمت روزانه دقت شود، کاهش تدریجی نرخ رشد روزانه به وضوح مشاهده می‌شود.

علت کاهش تدریجی نرخ رشد روزانه، افزایش مخرج کسر بازده است. زیرا با گذشت زمان و تجمیع سودهای روزشمار، قیمت اوراق به تدریج افزایش یافته و مخرج کسر بازده بزرگ‌تر می‌شود و در نتیجه مقدار بازده یا نرخ رشد روزانه کاهش می‌یابد.

بازدهی شخصی که در روزهای اول سال در این اوراق سرمایه‌گذاری می‌کند بیشتر از فردی است که در روزهای پایانی سال این اوراق را نگهداری می‌کند. زیرا مبلغ سرمایه‌گذاری در این ایام متفاوت است، کسب عایدی ثابت ۵۴۸ ریال در روز اول نسبت به مبلغ سرمایه‌گذاری ۱.۰۰۰.۰۰۰ ریال و در روز دوم با مبلغ ۱.۰۰۰.۵۴۸ ریال سنجیده می‌شود. با رشد تدریجی قیمت، مخرج کسر بازده افزایش می‌یابد، این در حالی است که صورت کسر رقم ثابت ۵۴۸ ریال است؛ بنابراین طبیعی است که مقدار بازده روزانه کاهش یابد. استفاده از روشی که در آن مقدار سود در طول دوره ثابت فرض شده باشد، نمی‌تواند روش صحیحی برای قیمت‌گذاری اوراق با درآمد ثابت باشد، زیرا نرخ بازده آن در طول دوره یکنواخت نبوده و به تدریج و با گذشت زمان، کاهش خواهد

چنانچه قیمت‌گذاری در بازار به این شیوه انجام شود، سرمایه‌گذاران آگاه تلاش می‌کنند تا اوراق را صرفا در روزهای ابتدایی هر دوره خریداری کرده و در اواسط دوره و قبل از کاهش نرخ بازده، آن را با اوراق دیگری تعویض کنند.

روش خطی ساده، روش مناسبی برای قیمت‌گذاری اوراق و محاسبه سود روزشمار نیست. زیرا سرمایه‌گذار انتظار دارد در صورت ثبات شرایط و ثابت بودن نرخ سود، بازده وی در طول دوره سرمایه‌گذاری ثابت باشد. به عبارت دیگر مستقل از اینکه در روز اول در این اوراق سرمایه‌گذاری شود یا در روز آخر، بازده به دست آمده باید مقدار ثابتی باشد.

اما سوالی که مطرح می‌شود این است که در این مثال، قیمت روزانه اوراق، چه رقمی است تا نرخ بازده در تمام روزهای سال برابر باشد؟

با استفاده از فرمول قیمت‌گذاری مرکب، قیمت روزانه را محاسبه می‌کنیم. برای مثال قیمت این اوراق در پایان روز اول برابر خواهد بود با:

همان‌گونه که در جدول ۲ مشخص است، در این مدل قیمت‌گذاری، نرخ رشد روزانه در تمام طول سال ثابت است اما مقدار سود روزانه به‌صورت تدریجی افزایش یافته است و با توجه به رشد تدریجی قیمت، افزایش تدریجی مقدار سود روزانه نیز کاملا طبیعی و در حد انتظار است.

همان‌طور که در این جدول نیز مشاهده می‌شود، با استفاده از روش قیمت‌گذاری مرکب، قیمت‌ها به نحوی تعیین می‌شوند تا بازده سرمایه‌گذاری در تمام طول عمر اوراق به‌صورت همگن تخصیص یابد.

بنابراین فرمول قیمت‌گذاری مرکب تضمین می‌کند که قیمت‌های روزانه به نحوی محاسبه خواهند شد که نرخ رشد روزانه در طول دوره ثابت بماند. این موضوع در بازارهای مالی از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا سرمایه‌گذاران مختلف مستقل از تاریخ انتشار، تاریخ سررسید یا تاریخ پرداخت کوپن سود، بر مبنای نرخ بازده (و ریسک) اوراق، اقدام به انتخاب و سرمایه‌گذاری در اوراق می‌کنند و مدل قیمت‌گذاری باید به نحوی باشد که ثبات نرخ سود طی دوره را تضمین کند، به گونه‌ای که نرخ سود همواره همگن باشد.

البته همان‌طور که می‌دانیم، قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی، علاوه بر نرخ سود اسمی، به دو عامل مهم دیگر هم وابسته هستند: نرخ سود مورد انتظار بازار و میزان ریسک اوراق و ناشر آن. محاسبات فوق، با فرض ثبات شرایط و یکسان بودن نرخ سود اسمی اوراق و نرخ سود مورد انتظار بازار انجام شده است. در شرایطی که پارامترهای فوق نیز وارد محاسبات شوند، می‌توان ثابت کرد که مدل قیمت‌گذاری اوراق تغییر نخواهد کرد و همین فرمول قیمت‌گذاری مرکب، صرفا با تغییر مقدار R (نرخ بازده سالانه) مجددا به‌کار گرفته خواهد شد.

در بازارهای مالی، نرخ سود مورد انتظار به‌عنوان یک متغیر کلیدی در جریان معاملات روزانه و با توجه به قیمت انواع اوراق بهادار کشف می‌شود. نرخ بازده تا سررسید، نرخی است که در صورت نگهداری اوراق تا زمان سررسید، برای دارنده آن محقق خواهد شد. با توجه به تفاوت فاصله تا سررسید اوراق مختلف و به منظور مقایسه این نرخ در مورد اوراق مختلف، این نرخ به‌صورت سالانه محاسبه شده و اعلام می‌شود. از آنجا که تاریخ سررسید اوراق و همچنین مبلغ قابل پرداخت در سررسید هر اوراقی ثابت است، بنابراین، نرخ بازده تا سررسید تنها تابع قیمت روز اوراق در بازار خواهد بود و هیچ مؤلفه دیگری در آن تاثیرگذار نخواهد بود. به همین دلیل این نرخ در بازارهای مالی محاسبه شده و به‌صورت عمومی کنش داده می‌شوند. بر خلاف بازده دوره نگهداری (HPR: Holding Period Return) که شاخصی گذشته‌نگر است و نرخ بازده را در گذشته نشان می‌دهد،

اوراقی را که مبلغ اسمی آن ۱.۰۰۰.۰۰۰ ریال و دارای سود سالانه ۲۰ درصد است و کل سود نیز در پایان سال به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود در نظر بگیرید. در اواسط سال ( در روز صدوهشتادویکم) و در زمانی که ۱۸۴ روز تا سررسید آن باقی مانده است، قیمت این اوراق ۱.۰۹۴.۶۲۵ ریال خواهد بود. نرخ بازده تا سررسید این اوراق در روز صدوهشتادویکم چقدر است؟

قبل از پاسخ به این سوال‌، اجازه دهید با استفاده از همین فرمول و برای تمام روزهای سال و مطابق قیمت روزانه محاسبه شده در جدول 2 نرخ بازده تا سررسید را در جدول شماره 3 محاسبه کنیم:

در کمال تعجب مشاهده‌ می‌کنیم، باوجود ثبات نرخ رشد روزانه، نرخ بازده تا سررسید ثابت نبوده و با نزدیک شدن به سررسید به تدریج کاهش یافته است. فرمول نرخ بازده تا سررسید سالانه ساده، فقط در روز اول دوره یکساله، رقم صحیح 20 درصد را به‌دست خواهد داد و در بقیه ایام سال به تدریج کاهش خواهد یافت و در فاصله یک روز تا سررسید، رقم 24/ 18 درصد را به‌دست خواهد داد!

حال چنانچه با این فرمول، نسبت به محاسبه بازده تا سررسید اوراق در روزهای مختلف سال اقدام کنیم، نتایج جدول شماره 4 به دست خواهد آمد.

همان‌طور که در جدول شماره 4 مشاهده می‌شود، نرخ بازده تا سررسید با فرمول مرکب در طول سال ثابت بوده و همواره رقم 20درصد که نرخ سود سالانه اوراق بوده است را نشان می‌دهد.

فرمول فوق در حقیقت همان فرمول بازده تا سررسید ساده است، که پیش‌تر ارائه شد، برخی بورس‌های دنیا نیز از این فرمول برای محاسبه بازده تا سررسید استفاده می‌کنند. فرمول فوق، یک تناسب ساده ریاضی است. اما علت استفاده از این فرمول چیست؟

یکی از دلایل استفاده از فرمول بازده تا سررسید ساده، سادگی محاسبات و استفاده از یک تناسب ساده به جای استفاده از فرمول‌های توان‌دار است.

اما یک دلیل مهم تر این است که از نظر ریاضی می‌توان نشان داد،اگر %5 >r باشد، حداکثر خطای فرمول تقریبی فوق برای دوره زمانی کمتر از یک سال، کمتر از 12/ 0 درصد ( معادل 0012/ 0) خواهد بود؛ بنابراین نتیجه آن با تقریب خوبی قابل قبول خواهد بود.

اگر فاصله تا سررسید دقیقا یک سال باشد، (t=365) هر دو فرمول عدد یکسانی را نشان می‌دهند، اما اگر فاصله تا سررسید، کمتر یا بیشتر از یک سال باشد، نتایج این دو فرمول از هم فاصله خواهند گرفت.

در جداول زیر مقادیر مختلف بازده در قیمت‌های مختلف و در دو حالت فاصله تاسررسید 60 و 180 روزه نشان داده شده است.

همان‌گونه که در جداول فوق مشاهده می‌شود، در نرخ‌های بالا، تفاوت نرخ YTM و نرخ بازده تا سررسید تقریبی به تدریج زیاد می‌شود.

بنابراین در کشورهایی مانند ایران که نرخ سود بسیار بالاتر از 5 درصد قرار دارد، استفاده از فرمول نرخ بازده تا سررسید مرکب پیشنهاد می‌شود.

آموزش مبانی سرمایه گذاری در بورس تهران بخش دوم

بازارهای بورس ایران به طور کلی به چهار دسته زیر طبقه بندی می گردند:

1- بورس اوراق بهادار،

بورس اوراق بهادار

در بورس اوراق بهادار انواع دارایی ‌های مالی همچون سهام شرکت ها و اوراق مشارکت دادوستد می گردند.

دارایی مالی یک دارایی نامشهود است که ارزش آن به پشتوانه یک دارایی دیگر تعیین می‌ گردد همچون اوراق سهام و سپرده ‌های بانکی. دارنده سهام یک شرکت به نسبت سهام خود در منافع شرکت سهیم می گردد.

بورس اوراق بهادار تهران خود به دو بخش بازار اول و دوم تقسیم می گردد.

طبقه بندی بورس اوراق بهادار تهران

شرکت‌ های پذیرفته شده در بورس تهران با استفاده از پارامترهایی نظیر شفافیت، نقد شوندگی، درصد سهام شناور آزاد، سودآوری و… به دو دسته بازار اول و دوم تقسیم می گردند.

بازار اول بورس خود به دو تابلوی اصلی و فرعی تقسیم می ‌شود که تفاوت شرکت‌ های حاضر در این تابلو‌ها به برخی پارامترهای مالی همچون میزان سرمایه ثبت شده، تعداد سهامداران، درصد حقوق صاحبان سهام و… بر می گردد.

فرابورس OTC

فرابورس (Over The Counte) برای ساماندهی و تسهیل شرکت هایی که شرایط ورود به بورس را نداشته اند، تشکیل گردید. بدین ترتیب شرکت هایی که تمایل به ورود به بورس را داشته اما از منظر پارامترهای مالی واجد شرایط نبودند در فرابورس پذیرفته شدند.

در حال حاضر بازار فرابورس خود به پنج دسته تقسیم می گردد:

4- بازار ابزارهای نوین مالی

5- بازار SME (شرکت های کوچک و متوسط)

در بورس کالا تولیدکنندگان اقدام به عرضه کالای تولیدی خود می نمایند همچون فلزات و محصولات کشاورزی. همه دادوستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استانداردی نظیر نقدی، سلف، نسیه، آتی، اختیار معامله، صلح و معاوضه صورت می پذیرد.

بورس انرژی بازار انجام دادوستدهای حامل ‌های انرژی نظیر نفت، گاز و برق و اوراق بهادار مبتنی بر آنها می باشد. بورس انرژی یک بازار رقابتی است که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در آن حضور دارند.

بورس انرژی دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است.

می توان ادعا نمود که تفاوت بازارها و تابلوها در بورس تهران صرفا از منظر پارامترهای مالی و شرایط احراز پذیرش می باشد. اما نکته مهم آنکه شفافیت و نقدشوندگی شرکت ها از بازارهای پایه فرابورس به سمت بازار اول بورس افزایش می یابد.

به عبارتی، شرکت هایی که در تابلوی اصلی بازار اول بورس پذیرفته شده اند از منظر ساختار سرمایه، انتشار صورت های مالی و گزارشات مالی بیشترین میزان دقت و سرعت را دارا می باشند.

بازده سرمایه‌‌گذاری را چگونه محاسبه کنیم؟

در دنیای سرمایه‌گذاری همه به دنبال سود هستند. پس می‌توان سود یا بازده را مهم‌ترین بخش‌هر سرمایه‌گذاری دانست. درآمدی که افراد از طریق سرمایه‌گذاری در مدت زمانی مشخص کسب می‌کنند، بازده سرمایه‌ گذاری نامیده می‌شود. میزان بازده می‌تواند بیشتر یا کمتر از انتظارات سرمایه‌گذار باشد. پس ابتدا باید با مفهوم بازده آشنا شویم، سپس انواع آن و هم‌چنین روش‌های محاسبه هر یک را یاد بگیریم.

تعریف بازده سرمایه‌گذاری

بازده سرمایه‌گذاری همان سود یا زیانی است که از طریق سرمایه‌گذاری حاصل می‌شود. افراد برای کسب سود سرمایه‌گذاری و افزایش دارایی خود، وارد بسترهای مالی می‌شوند. آن‌ها با خرید دارایی‌های متنوع اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما برخی از شیوه‌های سرمایه‌گذاری سود مشخصی دارند. یعنی یک سود تضمینی برای این سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارد. این در حالی است که در گزینه‌های دیگر سرمایه‌گذاری، هیچ سودی تضمین نمی‌شود. افراد مختلف با توجه به انتظارات و اهداف متفاوت خود اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

اما در مقابل بازده سرمایه‌گذاری، مفهومی به نام ریسک نیز وجود دارد. می‌توان چنین گفت که ریسک و بازده دو عنصر همیشگی و جدایی‌ناپذیر در بازارهای مالی هستند. هر چه میزان بازدهی که از دارایی انتظار داریم بیشتر باشد، سرمایه‌گذاری در آن نیز ریسک بیشتری خواهد داشت. اما همیشه این‌طور نیست و موارد استثنا نیز وجود دارد.

بیشتر بخوانید

انواع بازده سرمایه‌گذاری

بازده سرمایه‌ گذاری در گرو عوامل متعددی است. در میان این عوامل می‌توان به نسبت‌های مختلف اشاره کرد. منظور مواردی مانند نسبت‌های نقدینگی، اهرمی، سودآوری و فعالیت و هم‌چنین انواع ریسک و نوسان‌های قیمتی است. در مجموع دو نوع بازده در بازارهای مالی وجود دارد که ماهیت متفاوتی با یک‌دیگر دارند. این دو بازده عبارت‌اند از:

• بازده تحقق یافته

• بازده مورد انتظار

بازده تحقق یافته در مقابل بازده مورد انتظار

بازده تحقق‌یافته که از آن با نام Realized Return یاد می‌شود، به بازدهی گفته می‌شود که به دست آمده است. یعنی همان سود سرمایه‌گذاری که به واقعیت پیوسته است.

اما بازده مورد انتظار یا Expected Return بازدهی است که افراد سرمایه‌گذار انتظار دارند که آن را به دست آورند و هنوز محقق نشده است. سرمایه‌گذاران با توجه به چنین بازدهی روی یک دارایی سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما هیچ اطمینان و تضمینی پشت این بازده وجود ندارد. چرا که ممکن است هیچ‌گاه تحقق پیدا نکند.

البته بازه زمانی سرمایه‌گذاری نیز در تحقق بازده مورد انتظار موثر است. یعنی اگر بازه سرمایه‌گذاری بلندمدت باشد، احتمال تحقق بازده مورد انتظار بیشتر خواهد شد. مثلا شاید بازده سرمایه‌گذاری در یک دارایی خاص در یک ماه برابر یک درصد و در یک سال برابر ۳۵ درصد باشد.

اجزای بازده سرمایه‌گذاری

بازده را می‌توان به دو بخش سود دریافتی و سود (زیان) سرمایه تقسیم کرد.

سود دریافتی

سودی که از محل جریان‌های نقدی دوره‌ای سرمایه‌گذاری به دست می‌آید را می‌توان مهم‌ترین بخش بازده سرمایه‌گذاری قلمداد کرد. این سود به شکل بهره یا سود تقسیمی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. باید این امر را در نظر گرفت که میان جریان‌های نقدی و قیمت اوراق بهادار ارتباطی وجود دارد. هم‌چنین میزان این سود نیز منفی نخواهد شد.

لازم به ذکر است که میزان سود دریافتی در مجمع عمومی عادی و توسط هیات مدیره تعیین می‌شود و سهام‌داران نیز باید آن را تایید کنند. این بازده سرمایه‌گذاری به سود نقدی سهام یا Dividend Yield معروف است. میزان سود پرداختی هر شرکت به ازای هر سهم، توسط این بازده مشخص می‌شود.

سود یا زیان سرمایه

اما دومین بخش بازده سرمایه‌گذاری سود یا زیان سرمایه است که با سهام عادی، اوراق مشارکت و یا سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت هم مرتبط است. این بخش از بازده در پی افزایش یا کاهش قیمت دارایی و اختلاف میان قیمت خرید و قیمت فعلی پدید می‌آید.

با توجه به این‌که قیمت فعلی دارایی چقدر است، اختلاف حاصل می‌تواند مثبت یا منفی باشد. اختلاف مثبت، به سود سرمایه‌گذاری و اختلاف منفی به زیان منجر خواهد شد. بازده سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار از مجموع این دو بخش حاصل می‌شود

فرمول بازده کل

بازده کل اوراق بهادار = سود دریافتی + سود یا زیان سرمایه

بازده کل

همان‌طور که در بخش‌ قبلی گفتیم، بازده کل یا همان Total Return متشکل از سود دریافتی و تغییرات قیمتی است. یعنی برای محاسبه بازده کل در یک دوره زمانی باید مجموع هر گونه وجوه نقدی دریافتی و تغییرات قیمت دارایی در طول دوره مذکور را به دست بیاوریم. سپس عدد حاصل را بر قیمت دارایی در زمان خرید تقسیم کنیم.

اما فرمول اصلی بازده کل به این شکل است:

متغیرهای این معادله عبارت‌اند از:

CF_t:جریان‌های نقدی در طی دوره t

P_E: قیمت در پایان دوره t (قیمت فروش)

P_B:قیمت در ابتدای دوره t (قیمت خرید)

P_C: تغییر قیمت در طول دور که از طریق تفاضل P_E و P_B حاصل می‌شود.

جریان‌های نقدی در اوراق مشارکت و هم‌چنین اوراق بدهی از طریق پرداخت بهره حاصل می‌شوند. این جریان‌ها در سهام عادی به کمک سود تقسیمی نقدی یا سهام جایزه، حق تقدم ناشی از افزایش سرمایه و یا تجزیه سهام ایجاد می‌شوند. مفهوم بازده سرمایه‌گذاری کل معیاری برای محاسبه سود سرمایه‌گذاری است و از این رو حائز اهمیت است.

به عنوان مثال این‌طور در نظر بگیرید که سهام‌داری ۱۰۰۰ برگه سهم یک شرکت را با قیمت ۵۰۰۰ ریال خریداری می‌کند. فرض کنید سال آینده کل سهام را به قیمت ۱۰ هزار ریال بفروشد. سود تقسیمی سهم مذکور در این بازه یک‌ساله برابر با ۵۰ ریال است. طبق فرمول بالا کل بازده سهام برابر با ۱۰۱ درصد خواهد بود.

بازده نسبی

برخی از مواقع پیش می‌آید که نیاز به بازده مثبت داریم؛ به همین دلیل از بازده نسبی استفاده می‌کنیم. این بازده همیشه عددی بزرگ‌تر از یک را نشان می‌دهد و از اعداد منفی در معادله چشم‌پوشی می‌کند. در فرمول این بازده، مجموع جریان‌های نقدی و قیمت فروش بر قیمت خرید تقسیم می‌شوند.

P_E: قیمت در پایان دوره t (قیمت فروش)

P_B:قیمت در ابتدای دوره t (قیمت خرید)

CF_t:جریان‌های نقدی در طی دوره t

اگر بخواهیم بازده نسبی مثال قبل را به کمک این فرمول محاسبه کنیم، حاصل برابر با ۲۰۱ درصد خواهد بود.

جمع‌بندی

تمام افراد با هدف کسب سود در دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. بهره‌ای که از این عمل حاصل می‌شود، بازده سرمایه‌گذاری نام دارد. بازده معمولا دو بخش دارد. بخش اول آن، شامل وجه نقدی است. این وجه درآمد مستقیم حاصل از سرمایه گذاری است. بخش دوم مربوط به سود یا زیانی است که سرمایه‌گذار در پی تغییر قیمت فروش یا خرید، آن را کسب می‌کند.

در مورد سهام، سود سرمایه‌گذاری به قیمت روزانه دارایی بستگی دارد. هرچه بازده یک سهم بیشتر باشد، سرمایه گذاری با ریسک بالاتری همراه خواهد بود. به همین دلیل است که پیش از ورود به هر سهمی به منظور سرمایه‌گذاری، ابتدا لازم است که میزان پذیرش ریسک و انتظار خود از سرمایه‌گذاری را مشخص کنیم.

بررسی روش‌های خرید و فروش اوراق مشارکت در بورس و خارج از بورس

در موضوعات مالی و مباحث مربوط به سرمایه‌گذاری، اوراق مشارکت کلمه‌ای نام‌آشناست که همه ما بارها و بارها آن را شنید‌ه‌ایم. این اوراق در بازار بورس و خارج از بورس خرید و فروش می‌شود و طرفداران زیادی در این حوزه دارد. میخواهید بدانید تعریف کامل‌تر این اوراق چیست؟ ما به شما می‌گوییم! اوراق مشارکت نوعی بدهی است که که ناشر با انتشار آن‌ها متعهد می‌شود وجه مشخصی را به‌عنوان سود اوراق در زمان سررسید به خریدار پرداخت کند. از آن‌جایی که اغلب افراد از روش‌های خرید و فروش اوراق مشارکت، انواع آن‌ها، ویژگی‌ها و نکات مهم درباره آن بی‌اطلاع هستند، ما در ادامه برای شما درمورد این موضوعات توضیح داده‌ایم تا جای هیچ سردرگمی و سوالی برایتان باقی نماند؛ پس تا انتها همراه ما باشید.

انواع اوراق مشارکت کدامند؟

پیش از آنکه درباره انواع و روش‌های خرید و فروش و معامله اوراق مشارکت توضیح دهیم، می‌خواهیم شما را با مقوله بورس به طور کامل آموزش محاسبه بازده اوراق فرابورس آشنا کنیم؛ برای این کار کافیست وارد صفحه بورس در مجله لندو شوید و مفصل در این باره بخوانید.

به طور کلی اوراق مشارکت در ایران به ۳ دسته تقسیم می‌شود که به شرح زیر است.

اوراق مشارکت بانک مرکزی

این اوراق توسط بانک مرکزی برای اجرای سیاست‌های اقتصادی و برنامه‌های دولت، منتشر می‌شود و توسط بانک‌های عامل قابل بازخرید است؛ ضمن اینکه بانک مرکزی اصل پول و سود آن را برای خریدار ضمانت می‌کند و همین عامل سبب اطمینان بیشتر برای تزریق دارایی می‌شود.

اوراق مشارکت بورسی و فرابورسی

اوراقی که در بازار بورس توسط شرکت‌های مختلف که به آن‌ها ناشر اوراق گفته می‌شود قابلیت عرضه پیدا می‌کنند؛ برای معامله این اوراق، به کد بورسی نیاز دارید. اگر درباره مقوله کد بورسی به اطلاعات و آگاهی بیشتری نیاز دارید، می‌توانید مفصل در این زمینه مطالعه کنید و بعد از دریافت کد معاملاتی خود، خرید و فروش اوراق مشارکت را آغاز کنید. ناگفته نماند که ما در ادامه این مطلب، مراحل این خرید و فروش را به صورت شفاف و کامل آموزش محاسبه بازده اوراق فرابورس بیان کرده‌ایم.

اوراق مشارکت خارج از بورس

این اوراق، بدون نام هستند و سرمایه‌گذار باید یک بانک را به عنوان عامل مشخص کند و برای خرید به همان بانک عامل مراجعه کند؛ اوراق خارج از بورس خود به سه دسته تقسیم می‌شود:

• بانام یا بی‌نام: اوراق مشارکت با نام به اسم فرد خریدار صادر می‌شود و حق مالکیت به شما داده می‌شود؛ اما اوراق بی‌نام در وجه حامل و بدون دادن حق مالکیت صادر می‌شود و هر شخصی توانایی نقد کردن آن اوراق را دارد؛

• قابل تبدیل شدن به سهام: این اوراق در زمان سررسید قابلیت تبدیل شدن به سهام را دارد که البته تصمیم‌گیرنده، مجمع فوق‌العاده صاحبان سهام است؛

• قابل تعویض با سهام: این نوع از خرید و فروش اوراق مشارکت، امکان ورود به حوزه بورس را هم به خریداران می‌دهد؛ می‌پرسید چگونه؟ ما به شما پاسخ می‌دهیم! زمانی که شما تصمیم به فروش این اوراق می‌گیرید، مختار هستید که در صورت واگذاری این اوراق، سهام شرکت‌های بورسی را بگیرید و در این صورت قدم‌های اولیه را برای ورود به بازار سرمایه وسرمایه‌گذاری در بورسبرمی‌دارید؛

تکته‌ای که باید بدانید:
نکته‌ حائز اهمیت، دلیل انتشار اوراق مشارکت و عرضه آن است؛ این اوراق چه در سازمان بورس اوراق بهادار عرضه شوند و چه در خارج از بورس، با هدف تامین مالی پروژ‌ه‌ها و انجام طرح‌های زیرساختی و عمرانی مهم، منتشر می‌شوند!

حالا که با انواع اوراق مشارکت آشنا شده‌اید و چند و چون آن را می‌دانید، وقت آن است که با راه‌‌های خرید و فروش اوراق مشارکت هم آشنا شوید تا هم سطح آگاهی شما در این حیطه افزایش پیدا کند و هم در این مسیر پر فراز و نشیب ضرری متحمل نشوید.

راهنمای خرید و فروش اوراق مشارکت

برای آنکه بتوانید انواع اوراق مشارکت را با آسودگی خاطر معامله کنید، ما به تفکیک روش‌های خرید و فروش این اوراق را در بورس، فرابورس ، خارج از بورس و … بررسی کرده‌ایم. گام به گام همراه ما و توضیحات ما فرآیند معامله را طی کنید تا دچار خطا و اشتباه نشوید.

خرید و فروش اوراق مشارکت در بورس و فرابورس

اولین آموزش محاسبه بازده اوراق فرابورس آموزش محاسبه بازده اوراق فرابورس مرحله‌ای که لازم است انجام دهید، انتخاب اوراق مشارکت مدنظرتان است. سپس با در دست داشتن کد بورسی خود، وارد سامانه آنلاین معاملاتی یا همان کارگزاری می‌شوید؛ در مرحله بعد، خرید اوراق را ثبت می‌کنید و این اوراق در پنل کاربری شما قرار می‌گیرد. در نهایت هر زمان که تصمیم به فروش اوراق مشارکت بگیرید، با طی کردن همین فرآیند، می‌توانید به صورت آنلاین اقدام به فروش کنید.

خرید و فروش اوراق مشارکت در بانک مرکزی و خارج از بورس

برای خرید این دسته از اوراق مشارکت، باید از طریق اخبار و رسانه، اوراق مشارکت مورد نظر خود را انتخاب کنید؛ بعد از آن با مدارک هویتی و شناسایی خود به یکی از بانک‌های عامل مراجعه کنید و اوراق مدنظرتان را بخرید؛ البته لازم به ذکر است که جهت فروش این اوراق هم همین مراحل طی می‌شود. یعنی در همان بانک عامل و مراجعه به متصدیان بانک، می‌توانید اوراق مشارکت خود را بفروشید.

حالا که با نحوه معامله اوراق مشارکت آشنا شدید، برای آنکه بهتر بتوانید با سرمایه‌گذاری روی این اوراق آشنا شوید، لازم است نکات پرکاربرد را هم درباره این مقوله مطالعه کنید. پس بخش بعدی مطلب را از دست ندهید!

ضمناً حالا که بحث سرمایه‌گذاری، بورس، بازار سرمایه و موضوعاتی از این قبیل داغ است، خالی از لطف نیست که وارد مجله لندو شوید و در خصوص زمان معامله در بازار بورس هم مطالعه کنید. چرا که ساعت معامله و اطلاعات گسترده در این حوزه یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری اصولی و بدون اشتباه است؛ پس با یک کلیک وارد صفحه بهترین زمان معامله در بورس شوید و از این پس، معاملات خود را در بهترین زمان ممکن انجام دهید.

۵ نکته مهم درباره اوراق مشارکت و معامله آن

ما در این‌جا ۵ مورد از نکات کاربردی و مهم را برای شما ذکر کرده‌ایم تا با سواد مالی و هوش اقتصادی بالا، به یک سرمایه‌گذار موفق تبدیل شوید. این ۵ مورد به شرح زیر است:

1. خرید و فروش اوراق مشارکت در زمره سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک محسوب می‌شود؛ پس اگر قصد دارید پای خود را یک قدم فراتر از خرید طلا، سکه، دریافتوام فوریو… بگذارید، اما در عین حال هم در ذهنتان با ریسک و پیامدهای آن کلنجار می‌روید، این روش می‌تواند پاسخگوی نیازتان باشد؛
2. سود اوراق مشارکت بین ۳ تا ۶ درصد بیشتر از سود سالیانه بانک‌ها تعیین می‌شود؛
3. قیمت فروش واقعی اوراق مشارکت را، عرضه و تقاضای آن سهم در فضای بورس تعیین می‌کند؛
4. شما به ازای هر یک ورق از اوراق مشارکت، باید حدود ۱۰۰ هزار تومان پرداخت کنید؛
5. در نهایت برای اینکه سود اوراق مشارکت شامل حال شما شود، باید حداقل ۴ روز این اوراق را نگه دارید و بعد اقدام به فروش کنید؛

حالا که با نکات حاصل از خرید و فروش اوراق مشارکت آشنا شدید، بهتر است برای ما و سایر دوستان بگویید که چه میزان با این اوراق، سود و منفعت حاصل از آن آشنایی دارید؟ آیا ترجیح شما ورود به حوزه بازار سرمایه است یا شکل سنتی پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را ترجیح می‌دهید؟ ممنون می‌شویم در کامنت‌های این مطلب نظر خود را بنویسید!

اگر جزو طرفداران پس‌انداز و سرمایه‌گذاری به شکل سنتی هستید، بخش پایانی مطلب را از دست ندهید.

به جز معامله اوراق مشارکت، سایر روش‌های سرمایه‌گذاری کدامند؟

علاوه بر خرید و فروش اوراق مشارکت، می‌توانید با انتخاب یکی دیگر از روش‌های سرمایه‌گذاری مانند خرید طلا، خرید سکه، خرید مسکن، خرید قسطی کالاهای مورد نیازتان و…سرمایه خود را افزایش دهید. برای خرید قسطی می‌توانید از لندو که یک سامانه معتبر برای فروش اقساطی کالا و خدمات است، وام خرید کالا دریافت کنید و با افزایش نقدینگی، پول‌های خود را صرف خرید اوراق در بازار بورس و خارج از بورس کنید؛ در این صورت با دنیای جدید سرمایه‌گذاری هم آشنا می‌شوید. شما با خرید قسطی ا ز سامانه لندو می‌توانید به جای خرج کل ‌پول برای کالا یا محصول مورد نیاز، با استفاده از سود حاصل از سرمایه‌گذاری روی اوراق مشارکت، قسط‌های وام خود را پرداخت کنید و با یک تیر دو نشان بزنید، هم کالای مورد نظر را بخرید، هم لذت سرمایه گذاری را بچشید.

سوالات متداول درباره خرید و فروش اوراق مشارکت

مناسب‌ترین زمان برای خرید اوراق مشارکت، چه زمانی است؟

یکی از رایج‌ترین و بهترین زمان‌های خرید اوراق مشارکت، زمانی است که روند بازار بورس و فرابورس یا همان شاخص کل، نزولی یا خنثی باشد. شما برای آشنایی بیشتر با مفهوم شاخص بورسی و انواع آن می‌توانید وارد مطلب معرفی انواع شاخص‌های بورس در مجله لندو شوید و با اطلاعات کامل‌تری در بازار بورس و فرابورس حاضر شوید.

آیا برای خرید اوراق مشارکت، به پرداخت کارمزد نیاز است؟

بله؛ کارمزد معاملات اوراق مشارکت، حدودا برابر با یک هفتم کارمزد معاملاتی است که در بازار بورس انجام می‌شود.

مزیت‌ها و معایب اوراق مشارکت چیست؟

بزرگ‌ترین مزیت این اوراق، کم‌ریسک بودن آن است و از معایب این اوراق می‌توان به بازدهی پایین‌تر و دریافت سود کم‌تر اشاره کرد.