فروش تعهدی چیست؟ ساز و کار فروش تعهدی-چگونگی کسب سود در بازار قرمز
شرکت مدیریت فناوری بورس تهران با توجه به نیاز فعالانِ بازار سرمایه و در جهت کسب سود حداکثری آنان، ابزارهای گوناگونی طراحی کرده است. صندوق های سرمایه گذاری، سبدگردان ها، قراردادهای مشتقه، انواع اوراق بدهی و . از این دسته ابزارها میباشند. تمامی این ابزارها تنها در صورت مساعد بودن شرایط بازار و رشد ارزش داراییها، موجب کسب سود میشوند. به همین منظور بورس تهران به جهت کسب سود در شرایط ریزش بازار، ساز و کار فروش تعهدی را ایجاد نمود. در ویدیو زیر بطور مختصر فروش تعهدی شرح داده شده است.
ساز و کار فروش تعهدی
به فروش وکالتی سهام شخص دیگری، فروش تعهدی گفته میشود. در این ساز و کار، فردی احتمال میدهد که ارزش سهام شرکت A در آینده کاهش مییابد. این احتمال میتواند برگرفته از اطلاعات منتشر شده و یا نتیجهای از تحلیلهای وی باشد. او با انعقاد قراردادی، سهام شرکت A را از سهامدار آن قرض گرفته و در بازار به فروش میرساند. در صورتی که پیشبینی او درست باشد و ارزش سهم کاهش یابد، سهم را در قیمت پایینتر خریداری کرده و به سازوکار فروش استقراضی چیست؟ سهامدار باز میگرداند؛ و از اختلاف قیمت فروش سهم و خرید مجدد آن سود میبرد.
فروش تعهدی برگرفته از فروش استقراضی در بازارهای جهانی میباشد که تأثیر مثبت بسیاری در نقدشوندگی و ایجاد بازار دو طرفه داشته است. فروش استقراضی با توجه به نرخ بهره و نحوه بازپرداخت مغایر با شرع و فقه اسلامی بوده و به همین جهت با تغییر و رعایت این اصول، فروش تعهدی در بازار بورس ایران ایجاد گردید تا بتوان از مزایای آن بهره برد. این فرایند مراحل و قوانینی دارد که در ادامه شرح خواهیم داد.
قرارداد فروش تعهدی
این قرارداد توسط کارگزار، بین سهامدار و متقاضی منعقد میگردد. سهامدار، مالک فعلی درصدی از سهام شرکت A میباشد و متقاضی شخصی است که سهم را از مالک قرض میگیرد. او احتمال میدهد ارزش سهام شرکت A در آینده کاهش یابد. در این قرارداد، موارد مهمی از قبیل: نماد، تعداد دارایی که در اختیار متقاضی قرار میگیرد، دوره تنفس، نرخ تشویقی و . ذکر میشود.
(دوره تنفس، به مدت زمانی گفته میشود که مالک نمی تواند سهم خود را از متقاضی طلب کند)
(نرخ تشویقی، به میزان سود تعیین شده توسط مالک گفته میشود که سبب اشتیاق متقاضیان به فروش تعهدی میشود)
مراحل فروش تعهدی
بطور کلی فروش تعهدی که با قید وکالت از طرف مالک صورت می گیرد در پنج مرحله انجام میشود. این مراحل عبارتند از:
- قرض کردن سهم از مالک
- فروش آن به قیمت مناسب در بازار
- منتظر ماندن برای پایین آمدن قیمت سهم
- خرید مجدد سهم از بازار با قیمت پایین
- بازگرداندن سهم به مالک و کسب سود
در ادامه این مراحل را به طور کامل شرح می دهیم.
1- قرض کردن سهم از مالک
مرحله اول در ساز و کار فروش تعهدی، توسط متقاضی صورت می گیرد. متقاضی با قرض کردن سهم از مالک آن، متعهد می شود که سهم وی را تا موعد سررسید همراه با سود به او بازگرداند.
2- فروش سهم به قیمت مناسب در بازار
متقاضی پس از امضای قرارداد و قرض گرفتن سهم از مالک، آن را در بازار به فروش میرساند. طبق اطلاعاتی که متقاضی دارد، احتمال میدهد که ارزش سهام در آینده کاهش یابد.
3- انتظار برای کاهش قیمت
مدت زمان رسیدن قیمت سهم به قیمت مورد نظر متقاضی، دوره انتظار میگویند. در صورتی که پس از اتمام دوره تنفس، مالک سهام خود را طلب نکند، این انتظار میتواند تا موعد سررسید ادامه یابد.
4- خرید مجدد سهم با قیمت پایین
پس از کاهش قیمت سهم و رسیدن به قیمت مطلوب، متقاضی سهم را مجدداً خریداری میکند. ممکن است پیشبینی متقاضی به واقعیت نپیوندد و او مجبور شود سهم را با قیمت بالاتر خریداری نموده و متضرر شود.
5- بازگرداندن سهم به مالک
پس از اتمام دوره تنفس، مالک میتواند سهام خود را از متقاضی طلب کند. متقاضی، موظف است سهام را مجدد خریداری نموده و همراه با سود به او بازگرداند.
نمونه ای از نحوه معامله در فروش تعهدی
فرض کنید شخصی دارای 100 سهم از شرکت الف و قیمت روز هر سهم این شرکت 1000 تومان باشد. شما احتمال میدهید که قیمت سهم این شرکت در آینده افت کرده و به مبلغ 500 تومان می رسد. شما میتوانید 100 سهم را از مالک قرض بگیرید و به قیمت 1000 تومان به فروش برسانید. پس از گذشت چند روز که قیمت سهم به 500 تومان رسید، مجدد 100 سهم را خریداری کنید و همراه با سود تعیین شده، به مالک بازگردانید. مابقی سود حاصل از تفاوت قیمت فروش سهم و قیمت خریداری مجدد آن به شما تعلق میگیرد.
اگر پیشبینی شما از آینده سهم به واقعیت نپیوندد و ارزش سهم افزایش یابد، شما باید 100 سهم را با قیمتی بالاتر از قیمت فروش خریداری کرده و همراه با سود از پیش تعیین شده به مالک بازگردانید. سود مالک مشخص شده است و در هر صورت، دارایی و سود او تضمین شده میباشد. از این رو شما باید با احتیاط گام بردارید، زیرا ریسک این نوع فروش به طور کامل برعهده شما میباشد.
فرمول سود و زیان در فروش تعهدی
قیمت خرید مجدد - قیمت فروش سهم = ( سود/زیان ) بدست آمده از فروش تعهدی
وجه تضمین در فروش تعهدی
ممکن است پیشبینی متقاضی میسر نشود و پس از اتمام دوره تنفس، ارزش سهام فروخته شده افزایش یابد. در اینصورت متقاضی تمایلی به خرید سهم با قیمت بالاتر ندارد. طبق تعهدات قرارداد، برای تضمین بازگرداندن سهام مالک، متقاضی باید درصدی از ارزش قرارداد را در حساب خود به عنوان ضمانت قرار دهد.
کال مارجین چیست؟ چه زمانی رخ می دهد؟
متقاضی، موظف است که حداقل مبلغ تضمین را در حساب خود داشته باشد. این تضمین هر روز بر طبق قیمت پایانی نماد و حجم سهام فروخته شده، بروز رسانی میگردد. در صورتی که وجه تضمین، از درصد ذکر شده در قرارداد کمتر شود، متقاضی کال مارجین می شود. ( به حالتی که موجودی حساب تضمین متقاضی، کمتر از حداقل تضمین مورد تعهد وی شود، اصطلاحاً کال مارجین می شود. متقاضی، در این حالت موظف است با شارژ حساب خود در مهلت مقرر، از وضعیت کال مارجین خارج شود)
شیوه تسویه در فروش تعهدی
تسویه نهایی در فروش تعهدی به دو شیوه صورت میگیرد: 1- در موعد سررسید 2- قبل سازوکار فروش استقراضی چیست؟ از رسیدن به موعد سررسید
1- در موعد سررسید
پس از رسیدن موعد سررسید، متقاضی باید اوراق بهادار مالک را مجددا خریداری کرده و همراه با سود به مالک بازگرداند. ممکن است در زمان تسویه، نماد صف خرید شود و متقاضی نتواند اوراق بهادار را خریداری کند در این مواقع او باید به صورت نقدی، با مالک تسویه و مبلغی نیز بابت جریمه پرداخت نماید.
2- قبل از رسیدن به موعد سررسید
متقاضی و مالک هر دو می توانند قبل از رسیدن به موعد قرارداد درخواست تسویه را ثبت کنند. مالک در دوره تنفس نمی تواند سهام خود را طلب کند، اما پس از اتمام این دوره میتواند درخواست خود را در سامانه تامین ثبت کند. متقاضی نیز می تواند در صورت تمایل قبل از رسیدن به موعد تسویه (که در قرارداد ثبت شده است)، به چند روش تسویه کند که به توضیح آن میپردازیم؛
تاریخ تسویه | سود |
تسویه در همان روز | ۸۰ درصد متقاضی ، ۲۰ درصد مالک |
تسویه در روز بعد | ۹۰ درصد متقاضی ، ۱۰ درصد مالک |
تسویه در دو روز بعد | ۹۵ درصد متقاضی ، ۵ درصد مالک |
تسویه پس از دو روز | در این حالت نیازی نیست درصدی از سود به مالک پرداخته شود و تنها سود تعیین شده در قرارداد، پرداخت می شود. |
تسویه قبل از موعد سررسید در یک نگاه
به درخواست مالک
به درخواست متقاضی
سامانه تامین کارگزاران مختص فروش تعهدی
هر کارگزاری، سامانهای جهت ثبت درخواستهای فروش تعهدی طراحی کرده است تا مالکان بتوانند برای در اختیار قرار دادن دارایی خود، اعلام آمادگی کنند. برای این منظور لازم است مالکان با مراجعه به کارگزاری، قرارداد میان مشتری و کارگزار را امضا نمایند. کارگزار، دسترسی به این سامانه را در اختیار مالک قرار میدهد تا وی بتواند از طریق آن، نوع دارایی، تعداد سهامی که در اختیار متقاضیان مشتاق قرار میدهد و همچنین نرخ تشویقی را مشخص کرده تا در دیدرس متقاضیان قرار گیرد.
همچنین مالک از طریق دسترسی به سامانه تأمین میتواند درخواست تسویه نهایی و بازگشت سهم خود را زودتر از موعد سررسید ثبت کند. (مالک در فاصله زمانی بین اتمام دوره تنفس و موعد سررسید مجاز به ثبت درخواست در سامانه تامین میباشد) در موعد سررسید سامانه به صورت خودکار درخواست تسویه را ثبت می کند.
مراحل اعلام آمادگی مالکان به قرارداد فروش تعهدی
مالکانی که دارایی خود را با هدف سهامداری طولانی مدت نگهداری میکنند، میتوانند از طریق ساز و کار فروش تعهدی علاوه بر حفظ دارایی خود، از نوسانات بازار نیز سود ببرند. مراحل فروش تعهدی برای مالکان به شرح ذیل است؛
- مراجعه به کارگزاری
- امضای قرارداد میان مشتری و کارگزار
- قابلیت دسترسی به سامانه تامین
- ثبت درخواست و موارد مورد نظر خود
- سرمایه گذاری توسط کارگزار در سپرده بانکی و یا صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت (نحوه سرمایه گذاری به انتخاب مالک صورت میگیرد)
- تسویه نهایی
فروش تعهدی مالک در یک نگاه
مراحل اعلام آمادگی متقاضیان به قرارداد فروش تعهدی
- مراجعه به کارگزاری
- امضای قرارداد میان مشتری و کارگزار
- ورود به سامانه معاملات برخط
- انتخاب سهام مورد نظر مطابق با استراتژی خود
- واریز وجه تضمین
- انجام فروش تعهدی سهام مالک
- بلوکه شدن وجه در حساب مالک
- خرید مجدد اوراق و تسویه نهایی
فروش تعهدی متقاضی در یک نگاه
مزایای فروش تعهدی
این نوع از فروش، بسیار فرصت آفرین بوده و مزایایی (برای مالک،متقاضی و بازار سرمایه) دارد که در ادامه به بیان آنها میپردازیم.
مزایا |
استفاده از شرایط نامساعد سهم در جهت کسب سود |
ثمربخش بودن اطلاعات شرکت هایی با کارامدی نامطلوب (اکثر تحلیلگران بر روی سهامی متمرکز میشوند که قیمت بازاری پایینتر از قیمت ذاتی دارند. از این رو، سهام شرکتهایی که به دلیل شرایط، مستعد کاهش قیمت هستند را گزینه مناسبی جهت سرمایهگذاری نمیدانند. فروش تعهدی اطلاعات این شرکتها را نیز مفید تلقی میکند) |
کسب سود مالکی که دید بلند مدت دارد از نوسانات بازار |
کسب سود متقاضیان در صورت پیش بینی درست آینده سهم |
ایجاد بازار سازوکار فروش استقراضی چیست؟ دو طرفه، به طوری که بازار مثبت و منفی هر دو قابلیت کسب سود دارد. |
افزایش نقدشوندگی و جلوگیری از قیمتگیری نامطلوب سهم |
معایب و ریسک فروش تعهدی
معایب |
عدم وقوع پیشبینی متقاضی و بالا رفتن قیمت سهم (متضرر شدن متقاضی) |
صف خرید شدن سهم و در نهایت تسویه نقدی و عدم بازگشت سهم به مالک |
تشدید جو منفی و فروش بازار |
دستکاری در قیمت |
سخن آخر
فروش تعهدی، ابزاری است که کسب سود در روزهای منفی بازار را میسر میسازد. فروش تعهدی در کنار مزایایی که دارد، ریسکهایی نیز دارد که متوجه متقاضی میباشد. از این رو لازم است متقاضیان محتاطانه گام بردارند و تمام جوانب آن را بسنجند تا سود خوبی کسب کنند.
فروش استقراضی چیست؟
در سالهای اخیر بازار بورس رشد فزایندهای داشته و سعی میشود با استفاده از تکنیکهایی رشد این بازار را بیشتر کرد. یکی از مواردی که میتواند باعث پویایی بیشتر بازار بورس شود فروش تعهدی سهام است. به فروش تعهدی سهام، Short selling یا فروش استقراضی نیز میتوان گفت. اگر بخواهیم یک توضیح کلی درباره فروش تعهدی بدهیم میتوان اینطور بیان کرد که سرمایهگذاران به کمک فروش تعهدی میتوانند از افت قیمت سهام نیز سود ببرن.
فروش استقراضی یا تعهدی چیست:
فروش استقراضی یکی از سازوکارهای رایج در بازارهای مالی دنیا است که با استفاده از آن سرمایهگذار اقدام به قرض گرفتن سهام و فروش آن در بازار میکند به این امید که در آینده آن سهم را با قیمت پایینتری خریداری نماید و بازگرداند. در واقع فروش استقراضی به فروش اوراق بهاداری اطلاق میشود که فروشنده، مالک آن نیست بلکه با توجه به پیشبینی خود درباره افزایش قیمت، آن را به منظور فروش قرض میگیرد و تعهد میکند پس از فروش، اوراق را خریداری کرده و آن را به مالک بازگرداند. این عملیات با سه هدف عمده کسب سود در صورت کاهش قیمت، پوشش ریسک کاهش قیمت سهام و افزایش نقدشوندگی بازار از طریق بازارگردانی انجام میشود. یکی از موارد مهم خرید و فروش تعهدی این است که شرایط این معاملات باید بین طرفین کاملا مشخص شود و هر دو طرف به تعهدات خود پایبند باشند.
سازوکار فروش استقراضی بدین ترتیب است که سرمایهگذار تعدادی سهم را از کارگزاری قرض میکند، سپس آنها را میفروشد. پس از مدتی به همان تعدادی که قرض کرده بود، سهام را خریده بازپس میدهد. بدین منظور باید سرمایهگذار مبلغی را به عنوان ودیعه در اختیار کارگزار قرار دهد تا در صورت عدم تحقق پیشبینی او مبنی بر کاهش قیمت یا در صورتی که به هر دلیل نتواند سهام را برگرداند، کارگزار بتواند از محل حساب ودیعه برداشت کند.
سه دلیل مهم برای استفاده از فروش استقراضی:
۱- کسب سود در صورت افت قیمت: سرمایهگذاری پیشبینی میکند قیمت سهم خاصی در آینده کاهش مییابد و قصد دارد با استفاده از ساز و کار فروش استقراضی از کاهش قیمت سهم سود کسب کند به این منظور وارد بازار سهام شده و سهام یاد شده را از دارنده آن قرض گرفته و در بازار میفروشد. اگر قیمت سهم مطابق انتظار سرمایه گذار کاهش یابد سرمایهگذار سهم را با قیمت کمتری خریداری کرده و به مالک اولیه باز می گرداند و از اختلاف قیمت فروش و خرید سود میبرد.
۲- پوشش ریسک افت قیمت سهام: در این مورد سهامداری که یک سهم معین را در اختیار دارد به منظور دور ماندن در برابر کاهش قیمت آن سهم در آینده به فروش استقراضی همان تعداد و همان نسخه اقدام میکند بنابراین در صورت کاهش قیمت سهم در آینده سهامدار توانسته زیان ناشی از کاهش قیمت سهم را پوشش دهد بدون اینکه مجبور باشد سهام خود را بفروشد.
۳- بازارگردانی: زمانی که برای سهم یا اوراق بهادار خاصی تقاضا بیش از عرضه باشد این فزونی تقاضا باعث ایجاد صف خرید میشود بنابراین میتوان با قرض گرفتن سهام از طریق ساز و کار فروش استقراضی و عرضه آن در بازار علاوه بر حل مشکل فزونی تقاضا به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک کرد. این مورد توسط بازارگردانان به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد.
کدام سهم ها برای خرید و فروش استقراضی مناسب تر هستند:
- شرکتهای کوچکی که توسط سرمایهگذاران بهسرعت سرمایهشان افزایش یافته است، بهویژه شرکتهایی که ارزش آنها بهسختی تعیین میشود.
- شرکتهایی که نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E) آنها بالاتر از آن است که بتواند با سرعت رشد آنها توجیه شود.
- شرکتهایی که در حال ورود به رقابتهای جدید هستند و شرکتهایی که امور مالی ضعیفی دارند .
- شرکتهایی که فقط بر یک محصول خاص متمرکز هستند.
مزایای فروش استقراضی در بورس :
- میتواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام میشود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس سازوکار فروش استقراضی چیست؟ بیشتر خواهد شد.
- افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب میکنند میتوانند با این روش میزان سود کسب شده خود را افزایش دهند.
- خرید و فروش تعهدی در واقع بازار بورس را به بازاری دو طرفه تبدیل میکند که باعث بالا رفتن کیفیت بازار میشود.
فرایند معاملات در فروش استقراضی:
در این فرآیند مالکی که قصد دارد سهام خود را به صورت فروش تعهدی یا همان قرضی بفروشد باید این سهام را در سامانه تامین قرار دهد.مالک پس از آنکه به سامانه وارد شد باید حداکثر تعداد سهامی که میخواهد بفروشد را مشخص کند و دوره تنفس را نیز مشخص کند.در اینجا لازم است توضیح دهیم دوره تنفس به مدت زمانی گفته میشود که مالک حق ندارد درخواست تسویه نهایی فروش تعهدی بدهد. علاوه بر این، مالک تعیین میکند که وجه حاصل از فروش تعهدی به صورت سپرده بانکی سرمایه گذاری شود یا به صورت صندوقهای قابل معامله.در آخر مالک یک نرخ تشویقی تعیین میکند.هدف از تعیین نرخ تشویقی این است که متقاضی برای خرید تعهدی سهام جذب شود.
کسی که سهام را به صورت قرضی از مالک میخرد و به فروش میرساند تعهد دارد که سهام را مجددا از بازار بخرد و به مالک برگرداند.در فرآیند خرید مجدد ممکن است قیمت سهام بر خلاف انتظار متقاضی، بالا رفته باشد.طبیعی است که در این صورت متقاضی تمایلی ندارد سهام را با قیمت بالاتر بخرد زیرا ضرر میکند اما مالک سهام خود را میخواهد.به همین خاطر است که فرد باید با دانش کافی وارد معاملات فروش تعهدی شود.برای اینکه متقاضی در این حالت به تعهد خود پایبند باشد وجه تضمین در نظر گرفته شده است.وجه تضمین در واقع درصدی از ارزش قرارداد است که باید در حساب متقاضی وجود داشته باشد. وجه تضمین در بورس به صورت روزانه تعیین میشود و بخش اعظمی از این مقدار باید در حساب متقاضی وجود داشته باشد سازوکار فروش استقراضی چیست؟ و اگر اینطور نباشد بورس زمان مشخصی برای متقاضی تعریف میکند و او باید در زمان مشخص شده حساب خود را شارژ کند.همانطور که گفته شد متقاضی مدت زمان مشخصی فرصت دارد که سهامی که به صورت قرضی خرید و فروش کرده را به مالک اصلی سهام بازگرداند.
به دو روش می توان تسویه سهام قرض گرفته شده را انجام داد:
- قبل از رسیدن سر رسید.
- در زمان سر رسید.
نتیجه گیری:
فروش استقراضی در بازار های سرمایه دنیا وجود دارد اما در ایران چند سال هست که ورود کرده است.این بازار مالی در ایران جهت حمایت از بازار سرمایه است. به این معنا که سرمایه گذار هم از افت سهم بتواند بازدهی و یا سود دریافت کند.همین امر باعث می شود بازار سرمایه پویا باشد.اما باید به این نکته اشاره کرد که فروش تعهدی یا استقراضی ریسک های خود را هم دارد و باید با بررسی کامل از این ابزار مالی استفاده کرد.
فروش استقراضی چیست؟| حکم شرعی فروش استقراضی
فروش استقراضی سهام یکی از استراتژیهای معاملاتی مهم و روشهای کسب سود در بازار نزولی است. در این روش مقدار مشخصی از سهام قرض گرفته شده و با هدف کسب سود در قیمت پایین به فروش میرسد. در ادامه این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک با فروشی استقراضی آشنا میشویم.
فهرست مطالب
فروش استقراضی چیست؟
فروش استقراضی (Short selling) یکی از سازوکارهای مهم در بازارهای مالی جهانی است که با استفاده از آن یک سرمایهگذار مقدار مشخصی از سهام را قرض گرفته و آن را با قیمت پایین میفروشد. سرمایه گذار در این روش از کاهش قیمت سهام سود به دست میآورد. فروش استقراضی معاملهی بسیار پرریسکی است چراکه در خلاف جهت بازار حرکت میکند و به زمانبندی دقیق و هوش اقتصادی بالایی نیاز دارد. به همین دلیل فقط باید توسط معاملهگران و سرمایهگذاران حرفهای و باتجربه انجام شود.
در فروش استقراضی، فروشنده مالک سهام نیست بلکه با توجه به پیشبینی خود درباره افزایش قیمت، سهام را به منظور فروش قرض میگیرد و تعهد میکند پس از فروش، سهام را مجددا خریداری کرده و به مالک بازگرداند. یکی از موارد مهم در فروش استقراضی این است که شرایط این معامله باید بین طرفین کاملاً مشخص شود و هر دو طرف به تعهدات خود کاملاً پایبند باشند.
خرید استقراضی چیست؟
در مقابل استراتژی فروش استقراضی، یک استراتژی دیگر به نام خرید استقراضی وجود دارد. در این شیوه معاملهگر از افزایش قیمت سهام، سود کسب میکند. به این صورت که با پیشبینی روندهای صعودی و فروش سهام قرض گرفته شده در قیمتهای بالا، سود به دست میآورد.
دلایل استفاده از فروش استقراضی چیست؟
بطورکلی،فروش استقراضی با اهداف زیر انجام میشود:
کسب سود در صورت افت قیمت: معاملهگر پیشبینی میکند که قیمت سهام یک شرکت،ممکن سازوکار فروش استقراضی چیست؟ است در آینده کاهش یابد. از این رو تلاش میکند در روند نزولی قیمت سهام، با استفاده از استراتژیهای معاملاتی خاص، سود کسب کند. معاملهگر بر اساس این پیشبینی، سهام مدنظر را از مالک اصلی آن قرض گرفته و در بازار میفروشد. چنانچه قیمت سهام کاهش یابد، معاملهگر آن دارایی را که با قیمت پایینتر خریداری کرده و به مالک اصلی برمیگرداند و از اختلاف قیمت خرید و فروش، سود به دست میآورد.
افزایش نقدشوندگی بازار از طریق بازارگردانی: هنگامی که تقاضای یک سهام بیش از عرضه آن باشد، برای خرید آن سهام صف تشکیل میشود. بنابراین با فروش استقراضی سهام و عرضه آن به بازار، مشکل افزایش تقاضا حل شده و نقدشوندگی افزایش مییابد.
پوشش ریسک کاهش قیمت سهام: یک معاملهگر برای پوشش ریسک کاهش قیمت سهام در آینده، از روش فروش استقراضی استفاده میکند. در این حالت با کاهش قیمت سهام در آینده معاملهگر میتواند ضرر ناشی از کاهش قیمت سهام را پوشش دهد.
افزایش کارایی در بورس: فروش استقراضی میتواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام میشود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس بیشتر خواهد شد.
افزایش سود سهامداران: افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب میکنند، میتوانند با این روش میزان سود کسب شده خود را افزایش میدهند.
سهام کدام شرکتها برای خرید و فروش استقراضی مناسبتر هستند؟
- شرکتهای کوچکی که سرمایه شان توسط سرمایهگذاران افزایش یافته است، بهویژه شرکتهایی که ارزش آنها بهسختی تعیین میشود.
- شرکتهایی که نسبت (P/E) آنها بالاتر از آن است که بتواند با سرعت رشد آنها توجیه شود.
- شرکتهایی که در حال ورود به حوزههای رقابتی جدید هستند
- شرکتهایی که امور مالی ضعیفی دارند.
- شرکتهایی که فقط بر روی یک محصول خاص متمرکز هستند.
مثال از فروش استقراضی سهام در بازار بورس
یک معاملهگر با قرض گرفتن سهام شرکت ذوب آهن اصفهان در تاریخ ۱۰ آبان ماه، هر سهم را به مبلغ 1200 تومان از مالک اصلی سهم قرض کرده و تعهد میکند پنج ماه دیگر آن را به مالک سهام بازگرداند. پنج ماه بعد قیمت نماد ذوب آهن به 1000 تومان کاهش مییابد. در این هنگام معاملهگر تعداد سهام قرض گرفته شده را به مبلغ 1000 تومان خریداری کرده و به مالک سهم بازمیگرداند و به ازای هر سهم 200 تومان سود کسب میکند.
اما اگر قیمت سهام ذوب آهن افزایش یابد و به 1500 تومان برسد، معاملهگر موظف است سهام را به قیمت 1500 تومان خریداری کرده و به مالک سهام بازگرداند. در این حالت به ازای هر سهم 300 تومان ضرر میکند.
حکم شرعی فروش استقراضی
موضوع فروشی استقراضی سهام یکی از مباحث مهم در بازارهای مالی است که نظرات مختلفی در مورد آن وجود دارد. در کشور ایران بر اساس حکم شرعی، فروش استقراضی با مشکل ربوی بودن مواجه است به همین دلیل به منظور استفاده از ظرفیت این نوع معامله، راهکارهایی همچون ساختار مبتنی بر اجاره، سلف و وعد مطرح شده است. کمیته فقهی سازمان بورس ایران نیز پس از بررسی تمام جنبههای فروش استقراضی، ضمن رد آن به دلیل ربوی بودن، 3 الگوی جایگزین برای این شیوه معاملاتی معرفی کرد در ادامه به هریک آشنا میشویم:
خرید و فروش همزمان نقد و سلف: این راهکار توسط کمیته فقهی در تاریخ 25/2/1387 مطرح شد و بر اساس آن مالک سهام ابتدا سهم خود را به قیمت روز بازار به معاملهگر میفروشد، سپس به صورت کلی همان مقدار سهام را به صورت سلف از او خریداری میکند. قیمت سلف به صورتی تعیین میشود که علاوه بر سود مورد انتظار سهام، مبلغی بیشتر، برای صاحب سهام تأمین گردد تا او انگیزه فروش سهام را پیدا کند.
اگر چه راهکار خرید و فروش همزمان نقد و سلف، هدف فروش استقراضی را که استفاده از نوسانات منفی بازار است را پوشش میدهد، اما سازوکار عملیاتی آن متفاوت است. در فروش استقراضی سهام، هیچ سررسید مشخصی و معینی جهت بازگرداندن سهام تعیین نشده است ولی در فروش سلف، خریدار سلف قبل از سررسید حق مطالبه سهام را ندارد اما فروشنده سلف میتواند قبل از سررسید بپردازد.
فروش نقد سهام همراه با حق اختیار خرید و فروش: این راهکار نیز در طی جلساتی در تاریخ 15/11/1393 و 29/11/1393 توسط کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار مطرح شد. بر اساس این راهکار، جهت ایجاد شرایط فروش استقراضی استاندارد، همزمان با قرارداد فروش، دو قرارداد اختیار معامله به طور ضمنی در قرارداد فروش سهام شرط میشود.
شرط اول، اختیار خریدی است که مالک دوم سهام به مالک اول میدهد تا او بتواند تا تاریخ مشخص، هر زمان که بخواهد، نسبت به خرید سهام فروخته شده با قیمت معامله اقدام کند. شرط دوم نیز اختیاری است که مالک اول به مالک دوم سهام میدهد و بر اساس آن مالک دوم اختیار دارد تا تاریخ مشخص هر زمان که بخواهد سهام خریداری شده را به مالک اول به قیمت معامله بفروشد.
فروش تعهدی: دو راهکار ارائه شده توسط کمیته فقهی با مشکلاتی مانند هزینههای مبادلاتی همراه بود، به همین دلیل در اوایل سال 1398 راهکار سومی بر اساس عقد وکالت جهت فروش استقراضی تصویب شد که بر اساس آن با انعقاد یک وکالتنامه بین مالک سهام و متقاضی فروش استقراضی، امکان فروش سهام قرض گرفته شده بهصورت وکالتی برای شخص متقاضی فراهم شده است.
فروش تعهدی مفهومی یکسان با فروش استقراضی دارد و بر اساس آن یک سرمایهگذار، سهام مدنظر را از مالک اصلی قرض میگیرد، آن را در روند نزولی میفروشد و سپس سهام را مجدد خریداری کرده و به مالک اصلی باز میگرداند.
فروش استقراضی یا Short Selling چیست؟
در بورس ایران علیرغم تلاشهای انجام شده برای ارتقا کارایی و کیفیت در مقایسه با بورسهای جهانی، همواره خلا برخی از ابزارها وجود داشته است. یکی از آن موارد این است که در بازار سهام ایران برخلاف سایر کشورها تنها میتوان از رشد قیمت سهام سود کرد.
به اینصورت که پیشبینی میشود که قیمت سهمی در آینده افزایش خواهد یافت یا به عبارتی سهمی ارزندهتر از قیمت فعلی است. در نتیجه با خرید و در نهایت افزایش قیمت سهم سود کسب میشود. اما در بورس بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه بورسهای پیشرفته ابزاری تحت عنوان فروش استقراضی وجود دارد که در آن نزول قیمت سهم هم میتواند سود به همراه داشته باشد.
فروش استقراضی (Short Selling) چیست؟
در بورسهای جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد. در فروش استقراضی میتوان از نزول قیمت سهام سود کرد.
به اینصورت که شخص پیشبینی میکند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالا نزولی خواهد شد. در این حالت سرمایهگذار بدون آنکه سهام آن شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، میتواند سهام را از مالک آن قرض کند و پس از سپری شدن یک بازه زمانی همان تعداد سهم به علاوه بهره آن را به مالک پرداخت کند.
میزان بهره نیز از قبل مشخص میشود. در اینصورت متقاضی از مابهتفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین سود میکند. در این حالت بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل میشود.
ساز و کار فروش استقراضی چیست؟
معمولاً فرآیند فروش استقراضی توسط کارگزاریها انجام میشود. به این صورت که صاحبان سهام تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض میدهند. برای اینکار حتماً باید درخواست ارائه سهام برای فروش استقراضی به کارگزاری داده شود تا وارد وضعیت معاملاتی استقراضی شوند. کارگزاران پس از شناسایی فرد متقاضی، سهام مالک را به متقاضی قرض میدهند.
پس از آن متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام میکند، مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. متقاضی علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام، موظف است مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار محفوظ داشته باشد تا در صورتی که متقاضی سهام مالک را بازنگرداند از وجه تضمین استفاده شود.
در مدت زمان استقراض مبلغ ماحصل از فروش سهام توسط کارگزار سرمایهگذاری میشود و سود آن به مالک پس از کسر کارمزد کارگزار پرداخت میشود. در صورت تمایل مالک سهام و به منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا میکند. پس از آن اگر پیشبینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک میدهد و در نتیجه مابه تفاوت آن سودی برای متقاضی است. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد، پس در این صورت زیان میکند.
فروش استقراضی
لازم به ذکر است در مدت زمان فروش استقراضی کلیه حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای محفوظ خواهد ماند.
فروش استقراضي يا Sell كردن به زبان ساده با یک مثال:
فرض كنيد دوست شما ١٠٠٠ دلار دارد كه گذاشته در گاو صندوق خانه و حالا حالاها قصد فروش آن را ندارد، حالا فرض كنيم كه شما نياز به پول پيدا ميكنيد يا فكر ميكنيد قيمت دلار در آينده نزديك پايين خواهد آمد.
پيش دوست خود رفته و دلارها را از او قرض ميگيريد و دوست شما به شما ميگويد:
“من كاري ندارم كه قيمت دلار بالا بره يا پايين بياد، ١٠٠٠ دلار بهت دادم تا دوماه ديگه (مدت زمان رو فرضي گفتم ) فرصت داري ١٠٠٠ دلار به من پس بدي”
شما به صرافي رفته و دلارها را فرضاً ١٤ هزار تومن ميفروشيد. حالا اگر فرضاً ٢ ماه بعد كه قصد داريد دلارهاي دوستتون رو خريده و بهش پس بديد قيمت دلار ١٦ تومن شده باشد شما به ازای هر دلار ٢ تومن ضرر كردهايد و اگر دلار در اون زمان ١٢ تومن شده باشد، شما ٢ تومن سود كرده ايد!!
در اینجا شما بابت چيزي كه اصلاً نداشتهايد متحمل سود يا زيان شدهايد، و چون اين اتفاق حاصل استقراض بوده به اون فروش استقراضي گفته ميشود.
میزان ریسک سرمایهگذاری در فروش استقراضی چقدر است؟
با توجه به اینکه عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب میشود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامهدار باشد، پس ریسک این عمل به شدت بالاست و تنها معاملهگران حرفهای بازار میتوانند از این روش سود کسب کنند.
فروش تعهدی چیست؟
با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، به دلیل ربوی بودن فروش استقراضی و مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است. این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فی مابین مالک سهام و متقاضی است.
به این صورت که سرمایهگذار به وکالت از مالک سهام و با نام مالک، نسبت به فروش سهام مالک اقدام میکند. به این روش فروش تعهدی گفته میشود.
فروش تعهدی چیست؟
سازوکار فروش تعهدی چیست؟
در این روش همانند فروش استقراضی سهامدار تصمیم میگیرد تا کل یا بخشی از سهام خود را جهت انجام معاملات فروش تعهدی در اختیار افراد متقاضی قرار دهد. پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه تنفس توسط مالک در سامانه تامین ثبت میشود.
متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه معاملات بر خط سهام مد نظر را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام میکند.
در این روش نیز همانند فروش استقراضی در طی مدت پول ماحصل از فروش سهم نزد مالک محفوظ میشود و مالک حق برداشت پول را ندارد و باید در روشی از پیش تعیین شده مانند سپردههای بانکی، صندوقهای سرمایهگذاری با سود ثابت و یا اوراق با درآمد ثابت و… سرمایهگذاری و از سود دریافتی آن استفاده کند. البته اگر مالک تمایل داشته باشد میتواند مبلغی از سود خود را به مالک به عنوان مبلغ تشویقی پرداخت کند.
پس از سررسید زمان و یا خواست خود متقاضی یا مالک، متقاضی باید همان تعداد سهام را به مالک باز گرداند. البته اگر مالک پیش از موعد درخواست سهام خود را داشته باشد، پس از سپری شدن دوره تنفس که در ابتدا مشخص شده است، سهام به مالک بازگردانده میشود.
در این روش هم مانند فروش استقراضی اگر پیشبینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام در زمان سررسید کاهش یابد، متقاضی سود خواهد کرد و در غیر اینصورت زیان میکند.
فروش تعهدی چقدر ریسک دارد؟
به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطه مقابل آن نیز از ریسک بالایی برخوردار است.
فروش استقراضی یکی از ابزارهای مالی مهم در بورسهای جهانی است که با استفاده از آن، میتوان در شرایطی که انتظار افت قیمت سهم وجود دارد نیز سود کسب کرد. در حالی جای خالی این ابزار در بازار سرمایه ایران بهخوبی مشهود بود که طبق وعدههای سیاستگذاران بازار سرمایه، قرار است از چهارم اسفندماه سال جاری شاهد اجرای دستورالعمل فروش تعهدی اوراق بهادار در بورس و فرابورس باشیم. همچنین مقرر شده تا آغاز بهکار این بازار با پنج نماد از پنج صنعت فعال در بازار سهام باشد که طبق صحبتهای مطرحشده، این شرایط تا پایان سال حاکم است و از سال آینده بهطور تدریجی به تعداد نمادها افزوده خواهد شد.
سازوکار فروش استقراضی چیست؟
مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.
- 02191004770
- [email protected]
- تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15
خانه / سرمایه گذاری و بورس / فروش استقراضی در بورس چیست و چه سازوکاری دارد؟
فروش استقراضی در بورس چیست و چه سازوکاری دارد؟
هر کس که وارد بورس ایران می شود پس از مدتی به ظرفیت پایین و عمق کم این بازار پی میبرد و این مشکلی است که بورس تهران و فضای معاملاتی آن همواره از آن رنج برده است و سالهاست که منتظر به وجود آمدن سازوکاری مانند فروش استقراضی در بورس های مطرح جهان است. همچنین ارزش معاملات بازار سهام نسبت به ارزش بازاری شرکتها در مقایسه با بورسهای مترقی جهان، ناچیز به نظر میرسد. علاوه بر آن سهام شناور موجود در بورس و فرابورس با مقیاسهای جهانی همخوانی ندارد.
نکته دیگری که باعث میشود عمق بازار کمتر از آنی باشد که انتظار میرود، فقدان ابزارهای مترقی برای پوشش ریسک و سفته بازی است. یکی از ابزار های مالی که سالهاست در تمام بورس های توسعه یافته دنیا مورد استفاده قرار میگیرد فروش استقراضی(short selling) است.
این ابزار مالی در ایران نیز موضوع مطالعات بسیاری از نظر ابعاد مالی و همچنین شرعی بوده و کمیته محترم فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار نیز آن را مورد بررسی های تفصیلی قرار داده است. با بررسی های انجام شده و مشورت با علمای دینی که در این زمینه تخصص دارند و به نظارت می پردازند، الگوی متعارف فروش استقراضی عقدی ربوی بود و بنابراین از دیدگاه فقه امامیه مورد قبول شرع نیست.
اما تلاشهای زیادی در جهت رفع ایرادات وارده به الگوی متعارف فروش استقراضی و طراحی الگویی مشابه و با کارکردی همسان، با رعایت شرع مقدس اسلام انجام شده است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت
کارکرد فروش استقراضی چیست؟
در بازارهای سرمایه همواره سرمایه گذاران اقدام به ارزیابی سهام میکنند و زمانی که انتظار دارند قیمت سهمی در آینده افزایش یابد یا به عبارت دیگر هنگامی که بر این باورند قیمت سهم پایین تر از ارزش ذاتی آن است، اقدام به خرید آن سهم می کنند.
در مقابل در مواقعی که سرمایهگذاران بر این باورند که قیمت سهم کاهش می یابد دیگر نمی توانند با خرید سهام سود کسب کنند و به این منظور به دنبال روشها و ابزارهایی برای کسب سود از بازار نزولی هستند. از جمله ابزارهای مالی مورد استفاده برای کسب سود در بازارهای کاهنده استفاده از قراردادهای آتی و اختیار معامله است که معاملات آنها در بیشتر بورسهای دنیا از جمله بورس اوراق بهادار تهران فراهم شده است. یکی دیگر از ابزارهای مالی مورد استفاده برای کسب سود در شرایط افت قیمتها فروش استقراضی است که در بسیاری از بورسهای دنیا مورد استقبال سرمایه گذاران قرار گرفته است.
همچنین سرمایهگذاران میتوانند برای پوشش ریسک معاملات خود از این ابزار استفاده کرده و خود را در مقابل نوسانات نامطلوب و قیمت اوراق بهادار پایه مصون نگه دارند. البته در شرایطی که امکان استفاده از فروش استقراضی امکان پذیر نباشد و سرمایهگذار حرفهای نباشد میتواند از دیگر ابزارهای مالی یاد شده برای کسب بازدهی در بازار نزولی استفاده کند. جزئیات مربوط به فروش استقراضی و ابزارهای جایگزین یاد شده در ادامه شرح داده شده است.
کلیات الگوی متعارف فروش استقراضی سهام در بورس
الگوی متعارف فروش استقراضی ساز و کاری است که با استفاده از آن سرمایهگذار اقدام به قرض سهام و فروش آن در بازار میکند با این هدف که در آینده آن سهم را با قیمت پایینتری خریداری کرده و بازگرداند. به شخصی که اقدام به قرض دادن سهام می کند، قرض دهنده و به شخصی که اقدام به قرض گرفتن سهام میکند، فروشنده استقراضی گفته میشود. در حالت کلی کارگزاران نقش قرض دهنده را در بازارهای مالی ایفا کرده و واسط بین مالک سهام و فروشنده استقراضی هستند.
کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا فروش استقراضی را چنین تعریف کرده است: فروش اوراق بهاداری است که فروشنده مالک آن نیست بلکه، فروش استقراضی فروش سهامی است که به یکی از صورت های زیر به دست آمده است:
الف) به وسیله فروشنده قرض گرفته شده است،
ب) به وسیله کارگزار به حساب وی قرض داده شده است.
به عبارت سادهتر فروش استقراضی به فروش اوراق بهاداری اطلاق می شود که فروشنده مالک آن نیست بلکه آن را به منظور فروش قرض می گیرد و تعهد می کند پس از فروش سهم را خریداری کرده و آن را به مالک بازگرداند. پژوهشگران سه هدف اصلی برای استفاده از فروش استقراضی بیان کرده اند که عبارتند از:
۱- کسب سود در صورت افت قیمت: سرمایهگذاری پیشبینی میکند قیمت سهم خاصی در آینده کاهش مییابد و قصد دارد با استفاده از ساز و کار فروش استقراضی از کاهش قیمت سهم سود کسب کند به این منظور وارد بازار سهام شده و سهام یاد شده را از دارنده آن قرض گرفته و در بازار میفروشد. اگر قیمت سهم مطابق انتظار سرمایه گذار کاهش یابد سرمایهگذار سهم را با قیمت کمتری خریداری کرده و به مالک اولیه باز می گرداند و از اختلاف قیمت فروش و خرید سود میبرد.
۲- پوشش ریسک افت قیمت سهام: در این مورد سهامداری که یک سهم معین را در اختیار دارد به منظور دور ماندن در برابر کاهش قیمت آن سهم در آینده به فروش استقراضی همان تعداد و همان نسخه اقدام میکند بنابراین در صورت کاهش قیمت سهم در آینده سهامدار توانسته زیان ناشی از کاهش قیمت سهم را پوشش دهد بدون اینکه مجبور باشد سهام خود را بفروشد.
۳- بازارگردانی: زمانی که برای سسهم یا اوراق بهادار خاصی تقاضا بیش از عرضه باشد این فزونی تقاضا باعث ایجاد صف خرید میشود بنابراین میتوان با قرض گرفتن سهام از طریق ساز و کار فروش استقراضی و عرضه آن در بازار علاوه بر حل مشکل فزونی تقاضا به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک کرد. این مورد توسط بازارگردانان به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد.
به صورت کلی فروش استقراضی دارای شش گام اصلی است که در شکل زیر نشان داده شده است:
منبع: مقاله ای تحت همین عنوان از آقای حمید اسکندری کارشناس مسائل بورس
Compatible data.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.
- Pina & Associates Insurance
- Payment at Contingency
- Amount of Payment
Two Most-Cited Reason
Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.
دیدگاه شما