ساز و کار فروش تعهدی در بورس

فروش استقراضی

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

به عنوان یک سرمایه‌گذار در بازارهای مالی، حتماً می‌دانید که معاملات بازار سرمایه بر مدار نوسانات روزانه حرکت می‌کند. همین موضوع باعث شده تا ریسک و بازده جزء جدایی‌ناپذیر این بازار باشد. اغلب سهامداران برای به حداقل رساندن زیان و سود بیش‌تر به دنبال پیش‌بینی جهت نوسانات هستند. بورس اوراق بهادار تهران، به‌عنوان بورس پیشتاز، در طراحی ابزارهای نوین مالی، در راستای پاسخ به نیاز سرمایه‌گذاران، با سلایق گوناگون، تاکنون ابزارهای مختلفی را متناسب با پیش‌بینی سرمایه‌گذاران مانند انواع اوراق بدهی، قرارداهای مشتقه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، معرفی کرده است. اخیراً و در همین راستا، ساز و کاری جدید برای افرادی که پیش‌بینی می‌کنند قیمت‌ها کاهشی باشد، طراحی شده است. این ساز و کار که «فروش تعهدی» نام دارد، به این صورت است که می‌تواند در روندهای نزولی قیمت، برای سهامداران فرصت سودآوری ایجاد نماید. اما فروش تعهدی سهام در بورس چیست و چه کمکی به بازار سرمایه خواهد کرد؟

برای دریافت پاسخ این سوالات، با ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید.

دوستان، دقت باشید ساز و کار فروش تعهدی در بورس که «فروش تعهدی سهام در بورس تهران» و «فروش استقراضی»، دو اصطلاح متفاوت از هم هستند. پس این دو را به جای یکدیگر به کار نبرید! (دلیلش را هم در ادامه به صورت کامل توضیح خواهیم داد).

فروش استقراضی چیست؟

فروش استقراضی

فروش استقراضی (Short Selling)، به عنوان یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری در بورس‌های جهانی است که مانند فروش تعهدی سهام در بورس به کمک آن می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. به این‌صورت که مثلاً سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالاً نزولی خواهد شد. در چنین حالتی، شخص می‌تواند بدون آن‌که سهام شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، آن را از مالک آن قرض کرده و پس از طی یک دوره‌ی زمانی خاص، مجدداً همان تعداد سهم را به همراه بهره‌ای (میزان بهره از قبل مشخص می‌شود.) که از سهم برده به مالک پرداخت نماید. در این روش از سرمایه‌گذاری، متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین، سود می‌برد. در نهایت، بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل خواهد شد.

ساز و کار فروش استقراضی به چه صورت است؟

در روش فروش استقراضی، مالکان برای آنکه تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض دهند، از طریق کارگزاری به منظور ارائه‌ی سهام برای فروش استقراضی، مانند فروش تعهدی سهام در بورس درخواستی را مطرح می‌کنند. در چنین حالتی سهم وارد وضعیت معاملاتی استقراضی خواهد شد. پس از مدتی که کارگزاران شخص متقاضی را شناسایی کنند، سهام مالک را به وی قرض می‌دهند. سپس متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام کرده و مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. این را هم بگوییم که متقاضی موظف است تا مبلغی را به عنوان وجه تضمین (علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام)، نزد کارگزار محفوظ داشته باشد. اما چرا این کار صورت می‌گیرد؟ برای اینکه اگر متقاضی سهام مالک را بازنگرداند، از وجه تضمین استفاده شود.

مبلغ ماحصل از فروش سهام، طی دوره‌ی استقراض، توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن پس از کسر کارمزد کارگزار (بر خلاف فروش تعهدی سهام در بورس ایران)، به مالک پرداخت خواهد شد. گاهی هم به‌منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان (البته در صورتی‌که مالک سهام تمایل داشته باشد)، مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند. پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند، همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن، به‌عنوان سودی برای متقاضی خواهد بود. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد که در این‌صورت زیان می‌کند. لازم به ذکر است که تمام حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای، در مدت زمان فروش استقراضی محفوظ خواهد ماند.

آیا فروش استقراضی، روش پرریسکی است؟

بله! در کل فروش استقراضی، معامله‌ای بسیار پرمخاطره است. چرا که خلاف جهت بازار حرکت می‌کند و نیاز به زمان‌بندی دقیق دارد. به علاوه، از آنجایی که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب می‌شود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامه‌دار باشد، مشخص می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری در این روش به شدت بالاست و تنها معامله‌گران حرفه‌ای بازار می‌توانند از این روش کسب سود کنند.

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

فروش تعهدی سهام در بورس

فروش تعهدی سهام در بورس از جمله ابزارهای مالی مشابه با فروش استقراضی می‌باشد که برای کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، فروش استقراضی به نوعی ربا محسوب می‌شود. بنابراین با توجه به مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است که این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فی‌مابین مالک سهام و متقاضی می‌باشد. به این صورت که سرمایه‌گذار با دریافت وکالت‌نامه از مالک سهام، نسبت به فروش سهام وی اقدام می‌کند. این روش که در بازار بورس ایران مرسوم است را فروش تعهدی می‌گویند. به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطه‌ی مقابل آن است و از ریسک بالایی برخوردار است.

ساز و کار فروش تعهدی سهام در بورس به چه صورت است؟

با استفاده از فروش تعهدی سهام در بورس سرمایه‌گذاری که مالک سهام است، می‌تواند سهامش را در قالب یک قرارداد در اختیار شخص دیگر قرار دهد. این فرد هم می‌تواند همان سهام را در بازار فروخته و در صورت کاهش قیمت‌ها سود به دست آورد و هر وقت که مالک اصلی سهمش را بازخواست آن را به قیمت روز خریده و به وی تحویل دهد. فرآیند فروش تعهدی هم توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه‌ی معاملات بر خط سهام مدنظرشان را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کند. نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه‌ی تنفس هم از جمله مواردی هستند که باید توسط مالک در سامانه تامین ثبت شوند.

متقاضیان، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

حال در رابطه با روش فروش تعهدی سهام در بورس این سوال مهم پیش می‌آید که فرد متقاضی چطور از سهامی که متعلق به دیگری است و آن را فروخته و علاوه براین هر وقت هم که مالک سهام اراده کند، باید سهام وی را به طور کامل برگرداند، سود خواهد برد؟

خب ببینید، شخصی وارد قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس می‌شود که روند بازار را کاهشی می‌داند. بر همین اساس هم سهم مدنظر را از مالک آن در قالب قرارداد فروش تعهدی و به صورت وکالتی در اختیار می‌گیرد و به وکالت از صاحب اصلی، آن سهام را در بازار می‌فروشد. اگر این شخص، کاهش قیمت سهام را درست پیش‌بینی کرده باشد، سودی معادل مابه‌تفاوت قیمت فروش سهم و قیمت خرید مجدد آن را به دست می‌آورد. اما اگر بعد از فروش سهم، نوسان قیمت آن برخلاف پیش‌بینی‌اش مثبت شود، متقاضی ضرر می‌کند. چرا که باید سهم را با قیمت بالاتر از مبلغی که آن را فروخته تهیه و در اختیار مالک قرار دهد.

مالکان سهام، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

مالکانی که قصد فروش سهامشان را تا مدت مشخصی ندارند، به کمک ابزار فروش تعهدی سهام در بورس می‌توانند سهام خود را به‌صورت وکالتی در اختیار فعالان بازار قرار داده و از محل وجوه آن سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کنند. به این ترتیب، آن‌ها علاوه بر تملک سهم و پایبندی به استراتژی‌های معاملات شخصیشان، مبلغی بابت اینکه سهامشان را در اختیار سهامدار دیگری قرار می‌دهند، به دست خواهند آورد.

چگونگی پایبندی به قواعد قرارداد فروش تعهدی

رعایت اصول قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس با دریافت مبلغی تحت عنوان وجه تضمین از متقاضی، ضمانت می‌شود. این مبلغ بر اساس روند قیمت سهم به‌روزرسانی می‌شود. بدین ترتیب مالک اصلی سهام بابت عدم تعهد وکیل یا متقاضی، هیچ نگرانی نخواهد داشت و هروقت که اراده کند، سهام وی به او بازگردانده خواهد شد. پس در این صورت، تمام اجزا و عناصر فروش تعهدی، مانند یک دومینو عمل می‌کنند که به زیبایی برای بازار سرمایه، فرصت‌سازی خواهند کرد!

روش‌های مشابه فروش تعهدی و فروش استقراضی

علاوه بر روش‌های فروش تعهدی سهام در بورس ایران و فروش استقراضی در بورس‌های جهانی، «فروش قرارداد آتی» و «خرید اختیار فروش» هم از ابزارهای مالی هستند که مشابه این دو روش عمل می‌کنند و با استفاده از آن‌ها نیز می‌توان به کسب سود در بازارهای نزولی پرداخت. در ادامه توضیح مختصری راجع به هرکدام از این روش‌ها آورده‌ایم.

۱. فروش قرارداد آتی: در این روش هم اگر سرمایه‌گذار معتقد باشد که سهام شرکت یا کالایی در سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند، اقدام به اخذ حق فروش قرارداد آتی با پرداخت وجه تضمین خواهد کرد. این روش برخلاف فروش استقراضی سررسید مشخص دارد و وجه تضمین آن کمتر است. در زمان سررسید هم اگر قیمت سهم پایین‌تر از رقمی باشد که متقاضی پیش‌بینی کرده‌ است، سود و اگر بالاتر رود ضرر خواهد کرد.

۲. خرید اختیار فروش: این روش هم پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهم یا کالایی مثلا سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند. به همین منظور اختیار فروش سهم یا کالا را با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) خریداری می‌کند. همانند فروش تعهدی سهام در بورس و روش قبلی، در این روش هم اگر موقع سررسید سهام، قیمت هر سهم کمتر از رقم اعمال باشد، از مابه تفاوت آن سود دریافت می‌شود. اما اگر قیمت سهم از رقم مشخص شده، بیشتر شود اختیار فروش متقاضی باطل خواهد شد. یکی از تفاوت‌های این روش با فروش استقراضی این است که فروش استقراضی سررسید مشخص ندارد و روزانه قیمت سهم توسط کارگزار چک می‌شود. اگر قیمت سهم افزایش یابد و از وجه تضمین بیشتر شود به فروشنده سهم اعلام می‌شود یا وجه تضمین را افزایش دهد و یا سهام را به مالک بازگرداند اما در روش اختیار فروش تا موعد سررسید حق فروش وجود ندارد.

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

استفاده از ابزارهای فروش استقراضی یا فروش تعهدی سهام در بورس و دیگر روش‌هایی که به‌منظور کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرند، منجر به ایجاد «بازار دوطرفه» خواهد شد. اما منظور از بازار دوطرفه چیست؟ بازار دوطرفه، یعنی بازاری که در آن (بر خلاف بازار یک‌طرفه)، هم از رشد سهام می‌توان سود برد و هم از ضرر آن. معمولاً در بورس‌های پیشرفته‌ی جهان، بازار سهام دوطرفه است. مزایای زیادی در قبال فراهم کردن بستر بازار دوطرفه نصیب بازار بورس و فعالان آن خواهد شد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش شدید نقدشوندگی در بورس
• امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها
• پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری
• جلوگیری از ایجاد حباب در بازار بورس و سهام شرکت‌های مختلف
• جلوگیری از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمت‌ها در روزهای صعودی بازار
• کارا شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی مورد استفاده در سراسر جهان

اما از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس، اگر محدودیتی ایجاد نشود، دوطرفه بودن بازار، می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و درنتیجه امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. البته با اتخاذ تصمیمات دقیق‌تر، پیروی از قوانین و استانداردهای مربوطه و ایجاد بسترهای آموزشی و فرهنگ‌سازی، بازار دوطرفه می‌تواند جایگاه خود را میان سهامداران پیدا کند و عده‌ی بیش‌تری به آن اعتماد کنند. به همین منظور بهتر است نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.

سخن آخر

در این مقاله از سایت آموزش چراغ ، به بررسی یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای نزولی به نام فروش تعهدی سهام در بورس پرداختیم و گفتیم که ساز و کار این روش برگرفته از فروش استقراضی در بورس جهانی است. اما برای حل مشکل شرعی این نوع از معاملات، کمیته‌ی فقهی سازمان بورس ایران ماهیت آن را تا حدی تغییر داده و به همین دلیل، عنوان آن به فروش تعهدی تغییر پیدا کرده است. همان‌طور که گفته شد، ریسک سرمایه‌گذاری در این روش، همانند فروش استقراضی خیلی بالاست و لذا در صورتی که تمایل به استفاده از این روش دارید باید به مهارت بالایی در تحلیل دست یافته باشید. چراغ ، به‌عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینه‌ها کمک نماید.

ساز و کار فروش تعهدی در بورس

فروش تعهدی و استفاده از آن می تواند به عنوان ابزاری باشد که پویایی بازار سرمایه را بیشتر و بیشتر کند و سرمایه گذارانی که در بورس تهران معامله میکنند هم بتوانند در هنگام خرید سهم از رشد قیمت سهام شرکت منتفع شوند و هم به هنگام ریزش قیمت از کاهش آن منتفع شوند. به بیان ساده تر فروش تعهدی به این معنی است که پیش بینی میکنید قرار است قیمت سهام یک شرکت در آینده کاهش یابد و شما با فروش سهم در این حالت میتوانید وارد موقعیت معاملاتی شوید و در نهایت با کاهش قیمت سهم در آینده سود کسب کنید. در این مقاله در خصوص فروش تعهدی و استفاده از آن به عنوان یک ابزار معاملاتی در بورس تهران توضیح دهیم و مفهوم کلی آن را بیان کنیم.

تعریف کلی فروش تعهدی در بازار سرمایه

فروش تعهدی یکی از ابزارهایی است که در حالت متعارف به دو حالت استفاده می شود که شامل کسب سود از بازار منفی و پوشش ریسک می باشد. در حالت عادی سرمایه گذار با خرید سهام شرکت و افزایش قیمت سهم منفعت میبرد ( همان که در حال حاضر در بورس معامله میکنید) اما در فروش تعهدی در حالت اول فردی که سهم ندارد ولی پیش بینی میکند که قیمت سهم در آینده کاهش پیدا میکند، موقعیت فروش گرفته و با پایین آمدن قیمت اقدام به خرید سهم میکند و در واقع قرض خود را ادا میکند. در این حالت فروشنده با فروش سهم در قیمت بالا و سپس خرید سهم در قیمت پایین‌تر، منفعت کسب می‌کند. در حالت دیگر، سرمایه گذار مالک سهام شرکت است ولی ممکن است فکر کند که قیمت سهام شرکت موقتا کاهش می یابد؛ به همین دلیل اقدام به اخذ موقعیت فروش تعهدی میکند . در این حالت سهامدار خود را در مقابل بالا یا پایین آمدن قیمت پوشش داده است (زمانی که قیمت افزایش می یابد سود میکند و در موقعیت تعهدی زیان می‌کند و بالعکس اگر قیمت سهم کاهش یابد، مالک از بابت داشتن سهم متحمل زیان میشود؛ ولی در موقعیت استقراضی سود کسب می‌کند) و بدین تریتیب میزان ریسک خود را کاهش میدهد. این سازوکار فروش تعهدی نام دارد . درواقع فروش تعهدی در ۵ گام خلاصه می‌شود:

گام اول: قرض کردن سهم

گام دوم: فروش سهم در قیمت جاری بازار

گام سوم: منتظر ماندن برای کاهش قیمت سهم

گام چهارم: خرید آن سهم از بازار

گام پنجم: بازگرداندن سهم به صاحب آن و شناسایی سود

مثال فروش تعهدی ( فروش استقراضی در بورس )

در مراحل قبلی در خصوص فروش تعهدی و حالت های مختلف آن صحبت کردیم. در بخش بعدی قصد داریم با ذکر یک مثال در خصوص فروش تعهدی کامل توضیح دهیم. فرض کنید که قیمت سهم وساخت در بازار ۲۰۰۰ تومان است و شما با استفاده از ابزار تحلیل تکنیکال و یا تابلوخوانی و بازار خوانی پیش بینی میکنید که قرار است قیمت این سهم در آینده کاهش یابد. در این حالت میتوانیم با استفاده از معاملات فروش استقراضی در بازار سرمایه سود کسب کنیم. در ادامه گام های ذکر شده در بالا را همراه با مثال توضیح میدهم.

گام اول : در گام اول فرض کنید که ۵۰۰۰ سهم وساخت را از یکی از سهامداران قرض می‌گیریم.

گام دوم : در گام دوم ۵۰۰۰ سهم وساخت را با قیمت ۲۰۰۰ تومان در بازار می فروشیم. ( فروش تعهدی )

گام سوم : در گام سوم صبر میکنیم تا قیمت ( به عنوان مثال بعد از ۵ روز ) ۲۰۰ تومان کاهش یابد.

گام چهارم : در گام بعدی و بعد از کاهش قیمت ۵۰۰۰ سهم را به قیمت ۱۸۰۰ تونمان خریداری میکنیم.

گام پنجم : در گام آخر ۵۰۰۰ سهمی را که قبلا قرض گرفته ایم، پس می دهیم و مبلغ باقیمانده حاصل از این خرید و فروش به عنوان سود در این معامله شناسایی می کینم. سود حاصل از این معامله به صورت زیر محاسبه می شود.

۵۰۰۰*(۲۰۰۰-۱۸۰۰) = تعداد سهم* ( قیمت خرید – قیمت فروش)

البته در محاسبات مربوط به سود و زیان باید خواب سرمایه و کارمزد معاملات را نیز در نظر گرفت.

مثال دیگری از فروش تعهدی در بورس تهران

برای درک بهتر موضوع به مثال زیر توجه نمایید:

فرض کنید قیمت سهم فولاد برابر با ۶۰۰ تومان است. طبق تحلیل، میدانیم که قیمت سهم فولاد کاهش خواهد یافت. ما می‌توانیم با استفاده از معاملات فروش استقراضی، سود کسب نماییم.

گام اول: ما ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را از یکی از سهامداران، قرض می‌کنیم.

گام دوم: ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را باقیمت فعلی (۶۰۰ تومان) در بازار به فروش می‌رسانیم.

گام سوم: منتظر می‌مانیم تا قیمت‌ها (به‌طور مثال) بعد از ۴ روز ۱۰۰ تومان کاهش یابد.

گام چهارم: ما ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را باقیمت ۵۰۰ تومان از بازار خریداری می‌کنیم.

گام پنجم: ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را به قرض دهنده برمی‌گردانیم و مبلغ باقیمانده حاصل از این خرید و فروش به‌عنوان سود این معامله شناسایی می‌شود.

در مثال فوق، سود فروشنده استقراضی به شرح زیر است:

(قیمت خرید – قیمت فروش) * تعداد سهم= (۶۰۰-۵۰۰)*۱۰،۰۰۰= ۱،۰۰۰،۰۰۰

مثال از فروش تعهدی در بازار سرمایه

به عنوان مثال دیگری از فروش تعهدی در بورس تهران فرض کنید که در قیمت ۴۷۰ تومان و با استفاده از تحلیل تکنیکال و تابلو خوانی سهم تشخیص داده اید که قیمت سهام ونوین باید از محدوده ۴۷۰ تومان ریزش کرده و حداقل هم تا محدوده ۴۰۰ تومان به ریزش خود ادامه دهد. در این حالت میتوانید با هر تعداد سهمی فروش تعهدی گرفته و در محدوده ۴۰۰ تومان اقدام به خرید سهم کنید. در این حالت سود شما از هر سهم معادل ۷۰ تومان خواهد بود. حال اگر موقعیت فروش تعهدی ۱۰۰۰۰ سهم را در قیمت ۴۷۰ تومان اخذ کرده باشبد و در قیمت ۴۰۰ تومان نیز خرید انجام داده باشید منفعت حاصل از این معامله ۷۰۰۰۰۰ تومان خواهد بود.

ساز و کار فروش تعهدی در بورس

به‌طور ساده، فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی به شرح زیر است:

گام اول: متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک) سهم را در بازار به فروش می‌رساند.

گام دوم: متقاضی منتظر می‌ماند تا سهم کاهش یابد.

گام سوم: متقاضی سهم را به وکالت از مالک (و به نام مالک) از بازار خریداری می‌کند.

گام چهارم: پس از بازگرداندن سهم به مالک، مابه‌التفاوت بین قیمت خرید و فروش به‌عنوان سود متقاضی به متقاضی داده می‌شود.

در مثال بالا توضیح دادیم که سرمایه گذار پیش بینی میکند که قرار است قیمت سهم در آینده کاهش یابد و قیمت سهم هم کاهش پیدا میکند و سرمایه گذار از این معامله منتفع می شود. اما حالتی را تصور کنید که پیش بینی سرمایه گذار درست نباشد و برخلاف انتظار قیمت سهم در بازار افزایش یابد. بنابراین سرمایه گذار در این حالت باید با قیمت بالاتری سهم را خریداری کند و به سرمایه گذار دیگری که سهم را از او قرض گرفته بود؛ برگرداند و در نتیجه متحمل زیان می شود که مقدار زیان هم دقیقا مانند فرمول بالا ولی در جهت برعکس محاسبه می شود. در این حالت متقاضی متحمل زیان و مالک سهم سود کسب می کند.

فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی در بورس

فروش تعهدی ساز و کار فروش تعهدی در بورس از طریق سامانه معاملات کارگزاری به سادگی قابل انجام است و افرادی که دارای کد بورسی می باشند، می‌توانند اقدام به فروش تعهدی نمایند. حال برای فعال کردن فروش تعهدی در کارگزاری برای انجام معاملات هم متقاضی و هم مالک باید قراردادی تحت عنوان فروش تعهدی را امضا کنند و در نهایت این دسترسی برایشان فعال خواهد شد. پس برای انجام معاملات فروش تعهدی نیاز به یک کد بورسی جدید ندارید. این فرایند معمولاً از طریق کارگزاری‌ها با انعقاد قراردادی به‌عنوان قرارداد مارجین و افتتاح حساب مارجین مدیریت می‌شود. با ساز و کار فروش تعهدی در بورس افتتاح حساب مارجین، کارگزار دو نوع اعتبار در اختیار مشتری قرار می‌دهد: اعتبار به شکل وام نقدی و اعتبار به شکل سهام؛ که یکی خرید اعتباری و دیگری فروش تعهدی (و همچنین وام به شکل سهمی) هستند. لذا خرید اعتباری و فروش استقراضی را می‌توان دو روی یک سکه مفروض دانست.

آموزش فروش تعهدی در بورس تهران

برای یادگیری فروش تعهدی و معامله کردن آن نیاز به یک سری آموزش های اولیه فروش تعهدی دارید که در حال حاضر واحد آموزش کارگزاری اگاه به عنوان یکی از پیشروهای آموزش در بازار سرمایه کشور این دوره آموزشی را با همکاری مدرسان خبره در این حوزه برگزار میکند. برای ثبت نام در این دوره آموزشی رایگانم کافی است وارد سایت باشگاه مشتریان آگاه شوید و اقدام به ثبت نام در این دوره آموزشی کنید.

سازوکار فروش تعهدی در بازار سرمایه / در بازار نزولی سود کسب کنید!

فروش استقراضی، یکی از ابزارهای مهم مالی است که قابلیت کسب سود در روند نزولی بورس را فراهم می‌کند. علاوه بر آن می توان از این قرارداد برای پوشش ریسک و خنثی‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاری استفاده کرد. فروش استقراضی پس از رفع مشکلات فقهی که بر آن وارد بود، با نام فروش تعهدی در بازار سرمایه ایران آغاز به فعالیت کرد اما پس از مدتی به بن بست رسید

• برای آگاهی از آخرین اخبار بورس اوراق بهادار تهران اینجا کلیک کنید
• آشنایی با خرید اعتباری و فروش استقراضی
• چگونگی عملکرد فروش استقراضی
• فروش استقراضی چه مزایایی دارد؟
• انواع فروش استقراضی
• فروش استقراضی پوشش داده شده 8
• فروش استقراضی پوشش داده نشده 10
• فروش استقراضی سهم در کشورهای اسلامی
• فروش استقراضی در ایران
• بررسی فروش تعهدی از دریچه فقه
• آغاز به کار فروش تعهدی در بورس تهران
• بن بست فروش تعهدی
• لزوم بازگشت فروش تعهدی

برای آگاهی از آخرین اخبار بورس اوراق بهادار تهران اینجا کلیک کنید

اقتصاد آنلاین – سهیل بانی ؛ در بیشتر کشورهای جهان، بازارهای سرمایه از مزیت دوسویه بودن بهره می‌برند که معامله‌گران را قادر می‌سازد در زمان صعود بازار و همچنین ریزش آن به کسب سود بپردازند. بازارهای مالی با استفاده از ابزار‌های خرید اعتباری 1 و فروش استقراضی 2 ، این مهم را برآورده می‌کنند. این گزارش با نگاهی به گزارش فروش تعهدی، که توسط گروه بازارها و ابزارهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار منتشر شده است، به بررسی فرآیند فروش استقراضی، انواع آن و همچنین سهم ایران و دیگر کشورهای اسلامی از این بازار می‌پردازد.

آشنایی با خرید اعتباری و فروش استقراضی

با اندکی مطالعه پیرامون این موضوع می توان دریافت خرید اعتباری و فروش استقراضی، دو روی یک سکه به حساب می‌آیند؛ افراد با انتظارات رشد قیمت سهام، می‌توانند پس از گشایش حساب و انعقاد قرارداد تضمین 3 ، با استفاده از مکانیزم خریـد اعتبـاری و اخذ تسهیلات نقدی، اقدام به خرید سهم کنند.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذارانی که چشم‌انداز بازار سهام را نزولی می‌بینند، تسـهیلات غیرنقد را بـه شـکل سـهام دریافت می‌کنند. در صورتی که اگر قیمت کاهش یابد، فرد سهم را به قیمت پایین‌تر خریداری می‌کند و با بازپسدهی سهام، از مابه تفاوت قیمت فروش با قیمت خرید، سود شناسایی می‌کنند. با این وجود در صورت افزایش قیمت سهام فروخته شده، متقاضی با خرید مجدد سهم، زیانی معادل مابه تفاوت قیمت خرید با قیمت فروش متحمل خواهد شد.

چگونگی عملکرد فروش استقراضی

در فرآیند فروش استقراضی، کارگزاری اجازه دارد تا از سهام موجود در حساب تضمین 4 اشخاص مختلف، برای اعطای تسهیلات به شکل سهام یا اوراق استفاده کند. هنگامی که یک مشتری دارای قرارداد تضمین در کارگزاری، قصد فروش سهام قرض گرفته شده خود را دارد، تقاضای فروش استقراضی را ثبت می‌کند. کارگزاری، وجود سهم مورد نظر را در حساب‌های تضمین خود بررسی می‌کند و در صورت موجود نبودن، سهم را از سایر کارگزاری‌ها تامین می‌کند که به آن «سهام‌یابی 5 » یا «وام گرفتن 6 » گفته می‌شود.

پس از تامین سهم، کارگزار بلافاصله سهام را به نام مالک اصلی آن می‌فروشد. سپس حساب تضمین متقاضی، به اندازە مبلغ فروش سهم افزایش می‌یابد و متقاضی به تعداد سهام فروخته شده، به کارگزاری بدهکار می‌شود. از سوی دیگر، حساب تضمین مالک اصلی سهام فروخته شده، به تعداد سهام قرض گرفته شده، بستانکار می‌شود و کارگزاری می‌تواند سود حاصل از استقراض را به مالک اصلی بپردازد.

بر اساس قرارداد تضمین، متقاضی فروش استقراضی باید در صورت درخواست مالک مبنی بر بازپسدهی سهام، فوراً این کار را انجام دهد. اگر متقاضی توانایی تامین سهام و پس دادن آن را نداشته باشد، کارگزاری می‌تواند با استفاده از وجوه موجود، این طلب را پرداخت کند.

از آن‌جا که سهام فروخته شده اکنون در مالکیت شخص جدیدی است، سود تقسیمی سهم، به مالک جدید تخصیص می‌یابد. بنابراین در قرارداد تضمین ذکر شده است که در صورت فروش استقراضی سهام، متقاضی فروش استقراضی، ملزم به پرداخت مبلغی برابر با میزان سود تقسیمی به مالک اصلی سهم است.

فروش استقراضی چه مزایایی دارد؟

فروش استقراضی همیشه نباید در زمان نزولی بودن بازار انجام شود، بلکه در بسیاری موارد استفاده از موقعیت فروش استقراضی، برای پوشش ریسک و خنثی‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد که این موضوع به اصطلاح «خرید – فروش» 7 شناخته می‌شود.

فروش استقراضی برای بازار سه مزیت دارد؛ نخست آن‌که این فرآیند نقدشوندگی بازار را افزایش می‌دهد. دوم آن‌که از طریق بهبود شرایط خرید و فروش سهام، فضا را برای واکنش بهتر به اخبار و رویدادها، فراهم می‌کند. در نهایت فروش استقراضی به افرادی که اعتقاد دارند بازار در روند نزولی حرکت می‌کند، فرصت کسب سود را فراهم می‌کند.

انواع فروش استقراضی

به طور کلی، دو نوع فروش استقراضی در ادبیات متعارف مالی وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

فروش استقراضی پوشش داده شده 8

همه آن‌چه در این گزارش در زمینه فروش استقراضی به آن اشاره شد، پیرامون این نوع از اشکال مختلف فروش استقراضی بود. در فروش استقراضی پوشش داده شده، متقاضی فروش استقراضی، سهمی را به فروش می‌رساند که آن را از کارگزاری وام گرفته و فوراً آن را در بازار به فروش می‌رساند.

در میان آن‌چه به عنوان فروش استقراضی پوشش داده شده شناخته‌ می‌شود، نوعی از فروش استقراضی با عنوان «راهبرد فروش به قصد خنثی سازی موقعیت» 9 نیز وجود دارد. طبق آن، اگر سرمایه‌گذار بر روی سهمی عایدی داشته باشد، می‌تواند از فروش استقراضی، برای قفل روی عایدی استفاده کند.

برای مثال، یک سرمایه‌گذار، ۱۰۰ سهم شرکت الف را به قیمت ۵۰ دلار خریداری می‌کند و پس از چند ماه، قیمت سهم به ۷۰ دلار می‌رسد. سرمایه‌گذار انتظار دارد سهم همچنان در بلند مدت عملکرد مناسبی را به ثبت برساند اما نگران گزارش سه ماهە شرکت به مجمع بوده که ممکن است اثراتی منفی در کوتاه مدت داشته باشد. بنابراین، سرمایه‌گذار تصمیم میگیرد تا ۱۰۰سهم شرکت الف را به قیمت ۷۰ دلار به‌صورت استقراضی بفروشد. با این استراتژی، سرمایه‌گذار نه عایدی از افزایش قیمت سهم به دست می‌آورد و نه با کاهش قیمت سهام، زیان می‌کند.

فروش استقراضی پوشش داده نشده 10

در این نوع معامله، متقاضی فروش استقراضی، بدون مالکیت سهام، اقدام به فروش آن کرده و متعهد می‌شود تا مدت تسویه، سهم فروخته شده را تهیه و به مالکیت خریدار درآورد. این اقدام ریسک بالایی دارد؛ زیرا ممکن است متقاضی نتواند در موعد مقرر سهام را تهیه و به خریدار واگذار کند. طبیعتا این ریسک بالا، بازدهی بالایی را نیز در پی خواهد داشت.

گفتنی است این نوع از فروش استقراضی در برخی از کشور‌ها ممنوع و یا محدود شده است. برای مثال در سال ۲۰۰۸ و همزمان با بحران مالی، مقام ناظر بازار سرمایه آمریکا این نوع فروش استقراضی را ممنوع کرد.

فروش استقراضی سهم در کشورهای اسلامی

در بین کشور‌های اسلامی، تنها شورای فقهی مالزی فروش استقراضی را به صورت مشروط مورد بحث قرار داده است. فروش استقراضی در این کشور در قالب عقد اجاره انجام می‌شود؛ به طور معمول در عقد اجاره، پس از فروش مال قرض گرفته شده توسط قرض گیرنده، قرارداد اجاره به صورت خودکار پایان می‌یابد.

با وجود این موضوع، اعضای شورای فقهی مالزی به این نتیجه رسیدند که در صورت رضایت مالک، بعد از فروش سهام توسط قرض گیرنده، همچنان قرارداد اجاره پابرجا می‌ماند، با این وجود چنین اجاره ای از دید فقهای شیعه صحیح نیست.

در مالزی، تنها ساز و کار فروش تعهدی در بورس سهم‌هایی که توسط بورس مالزی مشخص می‌شوند قابلیت فروش استقراضی را دارند، بنابراین انجام عملیات فروش استقراضی بر روی تمامی سهم‌های بازار امکان پذیر نیست. از طرفی معاملات فروش استقراضی اوراق بدهی نیز دستورالعمل مجزایی دارد.

سیستم مالی دوگانه 11 حاکم در بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی، این امکان را فراهم می‌کند که در صورت امکان استفاده از ابزارهای جدید، در بازار ابزارهای اسلامی وجود نداشته باشد، در بازار مالی متعارف خود استفاده می‌شوند. بنابراین بیشتر کشور‌های حوزه خلیج فارس، در بازار محصولات متعارف خود، تصمیم به راه‌اندازی فروش استقراضی دارند.

فروش استقراضی در ایران

بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، کلیه امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی باید با شرع منطبق باشند. بنابراین استفاده از ابزار فروش استقراضی در بازار سرمایه ایران، به عنوان یکی از بخش‌های اقتصادی، مجاز نیست. براساس تحلیل‌های فقهی و حقوقی، فروش استقراضی، همراه قرض به شرط زیادت است که مصداق ربا و حرام است.

به همین دلیل، کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار تهران، پس از بررسی راهکارهای متعددی، در نهایت به روشی جایگزین برای بازطراحی کارکردهای فروش استقراضی سهام رسید؛ به‌طوری که مشکل ربا در آن نباشد. این راهکار جایگزین که مبتنی بر عقد وکالت است، فروش تعهدی نام دارد.

بررسی فروش تعهدی از دریچه فقه

همان‌طور که گفته شد، فروش تعهدی، مبتنی بر قرارداد وکالت است که به موجب آن، قرض‌گیرنده (وکیل)، اوراق بهادار مالک را به وکالت از او و با شرایطی می‌فروشد.

1. قرض گیرنده تا سررسید معین، هر زمان که خود اراده کند یا در دوره تعهد هر زمان که مالک مطالبه کند، مثل اوراق بهادار فروش رفته را برای مالک خریداری می‌کند.

2. مالک، مجوز خرید اوراق بهادار فروش رفته را به قرض گیرنده، تا سررسید معین می‌دهد.

3. تا زمان عودت اوراق بهادار، مالک حق برداشت مبلغ حاصل از فروش اوراق بهادار را ندارد؛ اما حق سرمایه‌گذاری مبلغ را با شرایط خاص و به نفع خود خواهد داشت.

4. قرض گیرنده با استفاده از مبلغ حاصل از فروش اوراق بهادار، مثل اوراق بهادار فروش رفته را تهیه و به مالک تحویل می‌دهد. اگر مبلغ کافی نبود، قرض گیرنده آن را از اموال خودش جبران می‌کند و چنان‌چه مبلغ اضافه بود، مازاد را به عنوان حق‌الوکاله تملک می‌کند.

5. قرض گیرنده طبق ضوابط بورس، وجه تضمین اولیه را می‌پردازد و در صورت نیاز، به وجه تضمین می‌افزاید.

6. هزینه‌های مربوط به انجام معاملات بر عهده قرض گیرنده خواهد بود.

7. در صورت تصویب یا توزیع سود برای اوراق بهادار، قرض گیرنده باید معادل رقم آن را به مالک بپردازد. این رقم از محل وجه تضمین قرض گیرنده، قابل تأمین و پرداخت است.

در نهایت، کمیته تخصصی فقهی بعد از بررسی ابعاد مختلف موضوع، به این جمع‌بندی رسید که انعقاد قرارداد فروش تعهدی، بر مبنای عقد وکالت، با شرایط ذکر شده صحیح است. علاوه بر آن، دارایی موضوع قرارداد فروش تعهدی، علاوه بر سهام، شامل اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت، اوراق اجاره و اوراق مرابحه نیز هست.

آغاز به کار فروش تعهدی در بورس تهران

پس از تصمیم‌گیری کمیته فقهی، دستورالعمل فروش تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران در تاریخ اول خرداد ماه سال ۹۸ و در ۳۹ماده تصویب شد. همچنین این دستورالعمل در ۶ آذر ماه همان سال اصلاح شد. با این وجود تا چهارم اسفند ماه همان سال اقدامی در این زمینه انجام نشد تا این که در این روز، سهام پنج شرکت بورسی و سه شرکت فرابورسی، مشمول فروش تعهدی شدند.

سهام بانک تجارت (وتجارت) و شرکت‌های سرمایه‌گذاری سایپا (وساپا)، ماشین سازی اراک (فاراک)، ملی صنایع مس ایران (فملی)، سیمان فارس خوزستان (سفارس)، هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو)، بیمه پاسارگاد (بپاس) و سرمایه گذاری مس سرچشمه (سرچشمه)، هشت نمادی بودند که بازار فروش تعهدی ایران را افتتاح کردند.

با ادامه این روند، سهام دو شرکت ذوب آهن اصفهان (ذوب) و شرکت آهن و فولاد ارفع (ارفع) نیز در ۱۲ اسفند ماه مشمول فروش تعهدی شدند.

در بیستم اسفند ماه با اضافه شدن نماد‌های های وب، ومعادن، ولساپا، وپاسار، وبشهر، شپنا، خساپا، ثنوسا، پترول و بترانس، تعداد نمادهای مشمول فروش تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران، به ۲۰ مورد رسید.

بن بست فروش تعهدی

با وجود اینکه ایجاد بازار فروش تعهدی، یکی از اقدامات مناسب بود که در بورس ایران انجام شد، اما طولی نکشید تا این بازار نیز به بن بست رسید و به ویترینی زیبا برای بازار سرمایه کشور تبدیل شد.

به اعتقاد کارشناسان، یکی از علل پیشرفت نکردن بازار فروش تعهدی، آماده نبودن زیر ساخت‌های کارگزاری‌ها، برای اجرای عملیات فروش تعهدی بود.

تنها کارگزاری‌هایی می‌توانستند این عملیات را اجرایی کنند که با سیستم مدیریت سفارشات (OMS ) شرکت ره پویان پردازش گستر صحرا همکاری می‌کردند. OMSها، پلتفرم‌هایی هستند که وظیفه مدیریت سفارشات مشتری، ارسال سفارشات به هسته معاملات و در اختیار گذاشتن ابزارهای معاملاتی مناسب به سرمایه‌گذاران را بر عهده دارند.

بسیاری از OMSها و کارگزاری‌ها به این انحصار شرکت صحرا معترض شدند. در حالی که سازمان بورس به همه ‌آن‌ها اطلاع داده بود که اگر توانایی ایجاد بستر مناسب برای انجام فروش تعهدی را دارند، می‌توانند در این بازار فعالیت کنند. با این وجود، در آن زمان سیستم مدیریت سفارشات صحرا، گوی رقابت را از دیگر شرکت‌ها ربود و به تنها پلتفرمی تبدیل شد که قادر به انجام این عملیات بود.

لزوم بازگشت فروش تعهدی

ابزار فروش تعهدی، آن‌چنان مهم است که به عقیده کارشناسان، باید به بازار سرمایه ایران بازگردد. سازمان بورس باید کارگزاری‌ها و OMSها را مکلف کند تا شرایط را برای ایجاد بازار فروش تعهدی فراهم کنند.

از طرفی اطلاع‌رسانی و آموزش‌های مناسب به فعالان بازار نیز باید ارائه شود. همانطور که امروزه، قراردادهای اختیار خرید و فروش تاحدودی در بازار جا افتاده و بخشی از معامله‌گران از این ابزارها برای کسب عایدی بیشتر استفاده می‌کنند، آموزش‌ استفاده از ابزار فروش تعهدی نیز می‌تواند به پیشرفت آن در بورس تهران کمک کند.

فروش تعهدی در بورس به چه معناست؟

تا به حال اصطلاح فروش تعهدی در بورس به گوشتان خورده است؟ می دانید فروش تعهدی در بورس به چه معناست؟ اگر نمی دانید اصلا مشکلی ندارد، چرا که در این مطلب قصد داریم همه چیز درباره فروش تعهدی سهم و نحوه خرید و فروش تعهدی در بورس را مورد بررسی قرار دهیم تا به صورت کامل و به زبانی ساده با مفهوم فروش تعهدی در بورس آشنایی پیدا کنید. بنابراین اگر دوست دارید بدانید فروش تعهدی در بورس چیست و کدام کارگزاری ها فروش تعهدی دارند با ادامه مطلب از کد بورسی همراه باشید.

فروش تعهدی در بورس

در مدل متعارف جهانی، رابطه بین فروشنده و مالک اوراق بهادار به صورت استقراض تعریف شده است، بدین شکل که فروشنده با قرض کردن اوراق بهادار از مالک و پرداخت بهره از پیش مشخص شده، به فروش اوراق بهادار در بازار و پیاده‌ سازی استراتژی معاملاتی خود اقدام می کند. به منظور انجام فروش تعهدی، متقاضی باید با مشاهده اطلاعات سهام موجود برای فروش تعهدی، در صورت وجود سهم مدنظر برای فروش اقدام کند. شایان ذکر است که در زمان فروش، متقاضی می بایست وجه تضمین اولیه معامله را در حساب خود نزد کارگزار پرداخته باشد.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

به منظور انجام معاملات فروش تعهدی، از طریق سامانه آنلاین سهام باید اقدام نمایید. افرادی که کد بورسی از کارگزاری مجاز دارا هستند، می توانند برای فروش تعهدی در کارگزاری مورد نظر اقدام نمایند. برای فعال شدن دسترسی افراد به فروش تعهدی، مالکان و متقاضیان می بایست قرارداد مربوط به فروش تعهدی را امضا ساز و کار فروش تعهدی در بورس نمایند و پس از امضای قرارداد، دسترسی فروش تعهدی برای متقاضیان از طریق سامانه آنلاین سهام فعال می شود. این را در خاطر داشته باشید که در این صورت به کد بورسی جدید برای انجام معاملات فروش تعهدی احتیاجی نخواهید داشت.

ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟

فروش تعهدی بدین شکل کار می‌ کند که شما از فردی که سهام فملی را در اختیار دارد، سهم قرض می‌ گیرید و آن را بلافاصله در بازار و به قیمت روز می فروشید و در ادامه متعهد می‌ شوید که همان مقدار سهم را به اضافه نرخ بهره یا کارمزد استقراض‌ تان به قرض‌ دهنده برگردانید. برای مثال، این طور فرض کنید که قیمت هر سهم فملی در بازار سرمایه، امروز ۱۲۰۰ تومان باشد. پیش بینی شما این است که تا هفته آینده، قیمت هر سهم فملی به ۸۰۰ تومان خواهد رسید. شما از یک قرض‌ دهنده، ۱۰۰۰ سهم فملی را قرض می‌ کنید و آن را بلافاصله در بازار می فروشید.

در اینجا، فروش ۱۰۰۰ سهمِ ۱۲۰۰ تومانی، یک میلیون و دویست هزار تومان در اختیارتان قرار خواهد داد. یک هفته بعد، پیش‌ بینی شما درست از آب در می‌ آید و قیمت هر واحد از این سهم به ۸۰۰ تومان کاهش پیدا می کند. حالا شما ۱۰۰۰ سهمِ ۸۰۰ تومانی را از بازار خریداری می کنید که در مجموع ۸۰۰ هزار تومان برای‌ شما هزینه به همراه خواهد داشت و آن را به قرض‌ دهنده بر می گردانید.

جالب است بدانید که در این معامله، شما ۴۰۰ هزار تومان سود به دست آورده اید، البته به غیر از کارمزد معاملات و نرخ بهره‌ ای که به قرض‌ دهنده می پردازید، ولی این کار چه فایده‌ ای برای شما دارد؟ شما سهمی را که در اختیار نداشته اید ولی گمان می کردید با افت قیمت مواجه می شود را در بازار فروخته اید و بعد، همان سهم را در قیمت پایین‌ تر مجددا خریده اید و به قرض‌ دهنده پس داده‌ اید. در حقیقت شما از روند نزولی هم برای سوددهی خود ساخته اید.

فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی

1. متقاضی به وکالت از مالک و به نام مالک سهم را در بازار می فروشد.
2. متقاضی صبر می کند تا سهم کاهش قیمتی که از قبل پیش بینی کرده است را تجربه کند.
3. در ادامه متقاضی سهم را به وکالت از مالک و به نام مالک از بازار می خرد.
4. بعد از بازگرداندن سهم به مالک، اختلاف بین قیمت خرید و فروش به‌ عنوان سود متقاضی به وی تعلق خواهد داشت که البته کارمزد کارگزاری و بهره مالک اصلی سهم نیز باید از آن سود ناخالص کسر شود تا سود خالص شما در آن معامله مشخص شود.

نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید اینجاست که اگر پیش‌ بینی متقاضی، برای کاهش قیمت سهم درست از آب در نیاید و قیمت سهم در بازار افزایش پیدا کند، آنگاه متقاضی باید سهم را با قیمتی بالاتر از آن چیزی که به فروش رسانده است از بازار بخرد و به صاحب آن بازگرداند. در این شرایط متقاضی در این معامله متحمل زیان خواهد شد.

مهم ترین مزیت های معاملات فروش تعهدی چیست؟

1. اگر برای سهامی که مالک در اختیار متقاضیان قرار داده است، سود تقسیمی در نظر گرفته شود، مالک می‌ تواند به میزان این سود، از وجوه حاصل از فروش تعهدی، از حساب عملیاتی خود برداشت کند. در حقیقت در فروش تعهدی، مالک می‌ تواند سریع و راحت به سود تقسیمی سهام خود نیز دسترسی داشته باشد و فروش تعهدی مانعی برای این کار به حساب نمی آید.
2. افرادی که می خواهند سهام خود را برای بلندمدت نگهداری نمایند و سرمایه‌ خود را به‌ صورت سهم، راکد نگه دارند و می توانند با استفاده از قرارداد فروش تعهدی در بازه ای که قصد فروش سهم را ندارند، آن را در اختیار متقاضیان فروش تعهدی قرار دهند و سودی را از این طریق به دست آورند که در صورتی که تنها سهامداری می کردند، به دست نمی آوردند. متقاضیان، سهم قرض گرفته‌ شده را به وکالت از مالک در بازار می فروشند. وجوه حاصل از فروش سهام به حساب مالک واریز خواهد شد و مالک می‌ تواند این وجوه را به صورت سپرده بانکی یا خرید صندوق‌ های قابل معامله با درآمد ثابت، سرمایه گذاری کند.

اگر نتواند سهام مورد نظر را در زمان مشخص به مالک برگرداند، چه اتفاقی می افتد؟

چنانچه متقاضی به هر دلیلی قادر نباشد در زمان مشخص شده، سهام مالک را به آن برگرداند، در این شرایط در روز سررسید، فروش تعهدی تسویه نقدی خواهد شد و متقاضی باید جرائم مربوطه را به مالک بپردازد. با توجه به این که در شرایط بازار صعودی، متقاضی متحمل زیان می‌ شود، بنابراین متقاضیان به منظور ثبت درخواست فروش تعهدی، مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین باید در حساب عملیاتی خود نگه دارند تا در صورت عدم ایفای تعهد جرائم مربوطه از وجه تضمین متقاضی به مالک پرداخت گردد، پس به صورت کلی مشکل خاصی برای مالک اصلی پیش نخواهد آمد و این کار خطرات زیادی به همراه ندارد.

میزان ریسک سرمایه‌ گذاری در فروش استقراضی

با توجه به این‌ که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم به حساب می آید و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود ندارد و امکان دارد رشد سهمی ادامه‌ دار باشد، بنابراین ریسک این عمل به شدت بالاست و تنها معامله‌ گران حرفه‌ ای بازار این توانایی را دارند که از این روش در راستای کسب سود استفاده نمایند.

مشخصات قراردادهای معاملات فروش تعهدی در بورس

• نمادهای قابل فروش به صورت تعهدی به وسیله هیات مدیره بورس مشخص می شوند و بازار اطلاع‌ پیدا خواهد کرد.
• نوع سفارش‌ های فروش تعهدی به صورت انجام و ابطال و نوع سفارش‌‌ های خرید وکالتی به صورت روز یا انجام و ابطال است.
• سررسید قراردادهای فروش تعهدی با توجه به فراهم کردن امکان فعالیت متقاضیان با دید زمان میان‌ مدت و بلندمدت و احتمالا بیش از ۶۰ روز کاری خواهد بود. در نظر داشته باشید که تاریخ سررسید برای هر فرد از تاریخ انجام فروش تعهدی برای هر موقعیت قابل محاسبه خواهد بود.
• خسارت نکول : وقتی که مالک خواهان بازگرداندن سهام خود را به متقاضی اعلام کرده و همین طور در سررسید قرارداد، چنانچه به هر علتی غیر از توقف نماد، قرارداد فروش تعهدی به صورت نقدی تسویه شود، متقاضی می بایست خسارت نکول به مالک بپردازد. میزان خسارت به صورتی مشخص خواهد شد که متقاضی احتمالا بری خرید وکالتی اقدام نماید و در غیر این صورت، مالک بتواند با ساز و کار فروش تعهدی در بورس تحمل زیان کمتر، در روزهای معاملاتی بعدی برای خرید سهام از دست رفته اقدام کند.
• حداکثر موقعیت باز فروش در سطح نماد : در هر نمادی که به منظور انجام معاملات فروش تعهدی از طرف بورس مجاز اعلام شده است، میزان مشخصی از موقعیت‌ های باز فروش تعیین شده که انجام فروش تعهدی بیشتر از این میزان روی نماد مذکور قابل انجام نخواهد بود. این حجم به صورت درصدی از سهام شناور آزاد نماد مربوطه مشخص می شود.
• حداکثر موقعیت باز ایجاد شده در هر روز معاملاتی : در هر روز معاملاتی میزان مشخصی از معاملات هر نماد می‌ تواند به شکل تعهدی انجام گردد. این سقف مطابق با درصدی از میانگین حجم معاملات هر نماد در بازه زمانی مشخص تعیین خواهد شد.
• وجه تضمین اولیه : متقاضی در زمان ارسال سفارش فروش تعهدی بایستی به اندازه وجه تضمین اولیه به اضافه هزینه‌ های معاملاتی در حساب فروش تعهدی خود نقدینگی داشته باشد. وجه تضمین اولیه در حدود ۳۰ درصد ارزش سفارش و هزینه‌ های معاملاتی مشابه هزینه‌ های معاملات عادی در نظر گرفته شده است.
• دوره تنفس : مالک در دوره تنفس قادر نیست بازگرداندن سهام خود را از متقاضیانی که برای فروش سهام اقداک کرده اند درخواست کند، به همین خاطر سرمایه‌ گذاران به فروش قراردادهایی که دوره تنفس طولانی تری دارند تمایل به مراتب بیشتری دارند، چرا که در این قراردادها ریسک درخواست بازگرداندن سهام به وسیله مالک کم تر است و سرمایه‌ گذار می‌ تواند به استراتژی معاملاتی خود پایبند بماند و معاملات خود را در زمانی که مد نظرش از به اتمام برساند.

نحوه فعالیت مشتریان اعتباری برای انجام معاملات فروش تعهدی

به منظور انجام معاملات فروش تعهدی، حساب متقاضی نزد کارگزار از حساب معاملات عادی اوراق بهادار مجزا خواهد بود. متقاضی در زمان واریز وجوه به حساب خود نزد کارگزاری، می‌ تواند انتخاب کند که وجه واریزی در حساب عادی یا حساب فروش تعهدی در نظر گرفته شود. انتقال این وجوه میان حساب‌ ها و نیز برداشت آن در صورت وجود مانده مثبت قابل انجام است.

به همین خاطر مشتریان اعتباری قادرند بدون توجه به حساب معاملات عادی سهام خود، با واریز وجه به حساب فروش تعهدی، وجه تضمین مورد نیاز را برای انجام معاملات فروش تعهدی تامین کنند. تخصیص اعتبار از طرف شرکت کارگزاری به منظور تامین وجوه تضمین مجاز نخواهد بود. مشتریان اعتباری که می خواهند به عنوان مالک در سازوکار فروش تعهدی فعالیت کنند، می بایست بدهکاری ایشان به کارگزار کمتر از ۵۰ درصد حساب تضمین آن‌ ها باشد، وگرنه امکان انجام این نوع از معاملات برای آن ها وجود نخواهد داشت.

نکات کلی اطلاعیه‌ های فروش تعهدی

روز و ساعت ورود هر سفارش : سفارش فروش تعهدی تنها در زمان ۹ الی ۱۲:۳۰ و در صورت مجاز بودن نماد قابل ارسال خواهد بود، لذا در مواقعی که سهم در حال بازگشایی است، امکان ارسال سفارش فروش وجود نخواهد داشت. سفارش خرید وکالتی در شرایط بازگشایی سهام و یا پیش‌ گشایش بازار ۸:۳۰ الی ۹ نیز قابل ارسال است و این بدین معنی است که از ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲:۳۰ می توانید از این نوع معاملات استفاده نمایید.

نوع سفارش فروش تعهدی و خرید وکالتی : نوع سفارش فروش تعهدی به صورت Fill&Kill و نوع سفارش خرید وکالتی Day و Fill&Kill خواهد بود. سفارش خرید وکالتی صرفا به منظور بستن موقعیت‌ های باز فروش مورد استفاده قرار می گیرد. البته این موضوع را باید در نظر داشته باشید که حداقل تعداد سهام قابل فروش تعهدی و خرید وکالتی ۱ سهم است.

قیمت سفارش : قیمت سفارش فروش تعهدی حداکثر می‌ تواند ۰٫۵ درصد از قیمت آخرین معامله فاصله داشته باشد، اما محدودیت قیمت سفارش خرید وکالتی مشابه محدودیت‌ های خرید عادی است.

ممنوعیت فروش تعهدی : ارسال سفارش فروش تعهدی در دامنه نوسان ۵+ تا ۳- قابل انجام خواهد بود. همچنین در روزهایی که شاخص کل بیش از ۲ درصد و یا شاخص کل هم وزن بیش از ۱٫۵ درصد منفی باشند، فروش تعهدی در کل بازار ممنوع خواهد بود.

خلاصه مطلب و کلام پایانی

در این مقاله ابزار مالی فروش تعهدی را به شما عزیزان معرفی کردیم تا حتی زمانی که با بازار نزولی مواجه هستید، بتوانید سود لازم برای خود را محقق کنید. البته این را نیز باید در نظر داشته باشید که سرمایه گذاران در بازار بورس به علاوه ابزار فروش تعهدی، قادرند از ابزارهایی مانند معاملات مشتقه؛ آتی سبد سهام، اختیار معامله سهام نیز به منظور کسب سود در بازار نزولی بهره بگیرید. البته یکی از برتری های فروش تعهدی به نسبت مشتقات سهام این است که برای فروش تعهدی تحلیل سهم کفایت می کند و این در حالی است که در آتی شاخص یا اختیار معامله سهام، در کنار تحلیل سهم، تحلیل روی قیمت مشتقه ها انجام می شود و معاملات در بازار مشتقه انجام می شود.

همان طور که گفتیم معاملات فروش تعهدی، به وسیله سامانه آنلاین سهام انجام می شود. در حقیقت افرادی که کد بورسی از کارگزاری مجاز دریافت کرده اند، توانایی فروش تعهدی را خواهند داشت. لازم به ذکر است که به منظور فعال شدن دسترسی افراد به منظور فروش تعهدی، متقاضیان و مالکان باید قرارداد مربوط به فروش تعهدی را امضا نمایند. بعد از امضای قرارداد، دسترسی فروش تعهدی برای متقاضیان از طریق سامانه آنلاین سهام فعال می شود و در ادامه می توانند برای فروش تعهدی سهم های مورد نظر خود اقدام نمایند و دیگر برای انجام معاملات فروش تعهدی به کد بورسی جدیدی احتیاج نخواهند داشت.

همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، همه چیزی که لازم بود در مورد فروش تعهدی در بورس بدانید را بیان کردیم.

اگر دوست دارید برای آشنایی با معاملات دو طرفه اقدام کنید، این مطلب شما را به بهترین شکل راهنمایی می کند.

هر سوالی در مورد فروش تعهدی سهم داشتید، در بخش دیدگاه ها بنوسید تا در اولین فرصت پاسختان را شخصا بدهم.

فروش تعهدی : کسب سود در بازار نزولی!

همه ما می‌دونیم که برای سود کردن در بورس نیاز هست که تعدادی سهم رو در قیمت پایین بخریم و در قیمت بالاتر بفروشیم. اختلاف قیمت بین خرید و فروش در واقع همون سود ما خواهد بود. وقتی روند کلی بازار صعودی هست و قیمت سهام افزایش پیدا می‌کنه، این اتفاق میفته و میشه به خوبی از رشد بازار استفاده کرد. اما زمان‌هایی هم ممکنه برای یک مدت طولانی بازار در یک روند نزولی و یا خنثی قرار بگیره! به طور سنتی در این زمان‌ها مقدار زیادی پول از بورس خارج میشه و خیلی از افراد تا مدت‌ها دور سرمایه‌گذاری در بورس رو خط می‌کشن! اما تو این مقاله می‌خوایم ابزاری رو یاد بگیریم که حتی در زمان پایین اومدن قیمت سهام و ریزش قیمت‌ها هم بشه سود کرد! عجیبه نه؟! تا حالا چیزی در مورد فروش تعهدی شنیدین؟! توصیه می‌کنم این مقاله رو با دقت تا آخر بخونی …

آشنایی با مفهوم فروش تعهدی یا استقراضی (short selling)

فروش تعهدی یا فروش استقراضی روشی‌ست که در بازارهای مالی دنیا بسیار متداول هست و هر روزه توسط تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران به کار گرفته می‌شود. همون طور که از اسمش هم پیداست این ابزار به “تعهد” و “قرض گرفتن” ربط داره! برای این که درک بهتری از این روش داشته باشیم اجازه بدید یک مثال رو مطرح کنیم:

فرض کنید قیمت سهام شرکت “ملی صنایع مس (فملی)” امروز ۱۰۰۰ تومان باشه و شما پیش‌بینی کنید که تا ۳ ماه آینده قیمت اون به ۵۰۰ تومن می‌رسه! طبیعیه که در شرایط عادی شما این سهم رو نمی‌خرید، چون با توجه به پیش‌بینی که داشتید، قطعا متضرر خواهید شد!

حالا ببینیم که چطور میشه از این کاهش قیمت سود کسب کرد!

فرض کنیم که شما بتونید تعدادی سهام رو از یک فرد (حقیقی یا حقوقی) که برای چند سال آینده قصد نداره سهامش رو بفروشه “قرض” بگیرید، و اون رو به فروش برسونید.

یعنی شما در این روش دارایی که متعلق به شما نیست رو قرض می‌گیرید، به فروش می‌رسونید، و تعهد می‌کنید که در آینده اون رو دوباره بخرید و به مالک اصلیش برگردونید.

مثلا تصور کنید که تعداد ۱۰۰۰ سهم از نماد فملی رو از سهامدار عمده اون قرض می‌گیرید و اون رو امروز به قیمت ۱۰۰۰ تومان می‌فروشید. پس در نتیجه یک میلیون تومن به حساب شما واریز میشه. پس الان شما یک میلیون تومن پول دارید و تعهد کردید که درآینده ۱۰۰۰ سهم فملی رو به سهامدار عمده اون برگردونید.

بعد از سه ماه که (طبق پیش‌بینی و تحلیل شما) قیمت به ۵۰۰ تومن رسید، ۱۰۰۰ سهم فملی رو به قیمت ۵۰۰ تومن می‌خرید (مجموعا ۵۰۰ هزار تومن) و اون رو به مالک اصلیش بر می‌گردونید.

و نهایتا ۵۰۰ هزار تومن هم سود کسب کردید. به همین سادگی!

پنج مرحله اصلی فروش تعهدی

مرحله اول : قرض کردن سهام

در این مرحله مالک که معمولا سهامدار عمده سهم هست و برای مدت طولانی قصد فروش سهم خودش را نداره، به متقاضیان (سهامداران خرد) این امکان رو میده که تعداد مشخصی از سهامش رو قرض بگیرن.

مرحله دوم : فروش سهام در قیمت امروز به وکالت از مالک

سهامداران خرد می‌تونن بعد از قرض گرفتن سهام، اون رو در قیمت بازار و به وکالت از مالک به فروش برسونن. مالک هم می‌تونه وجوه حاصل رو به صورت سپرده بانکی و یا اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنه و از اون منتفع بشه.

مرحله سوم : انتظار برای کاهش قیمت سهام طبق پیش‌بینی

بعد از فروختن سهم متقاضی صبر می‌کنه تا قیمت طبق پیش‌بینی که کرده کاهش پیدا کنه.

مرحله چهارم : خرید سهام در قیمت پایین‌تر

با کاهش قیمت سهم متقاضی می‌تونه سهام مورد نظر رو از بازار در قیمت پایین‌تر بخره. اختلاف قیمت فروش و قیمت خرید در واقع سود و بازدهی کسب شده خواهد بود.

مرحله پنج : بازگرداندن سهام به مالک اصلی و کسب سود

در مرحله آخر هم متقاضی سهام خریده شده رو به سهامدار عمده برمی‌گردونه و طی فرآیند تسویه معامله تعهدی سود به دست اومده به حسابش واریز میشه.

نکته مهم! طبیعتا اگر قیمت سهم بر خلاف پیش‌بینی متقاضی افزایش پیدا کنه، متقاضی مجبور هست که سهام فروخته شده رو در قیمت بالاتری بخره و به مالک برگردونه. در این صورت متقاضی طی معامله تعهدی که انجام داده متضرر خواهد شد.

نمادهای قابل فروش تعهدی در بورس

در حال حاضر و تا اول اردیبهشت سال ۹۹ تعداد ۲۸ نماد شرکت‌های بورسی قابلیت فروش تعهدی رو دارند. نمادها و تعداد قابل فروش هر کدوم از اون‌ها در یک روز و کل دوره در جدول زیر به تفکیک هر نماد برای شما آماده شده. همچنین برای جلوگیری از ایجاد فشار فروش، ریزش بازار و افت شدید قیمت‌ها، ناشی از فروش تعهدی، محدودیت‌هایی برای ارسال سفارشات در نظر گرفته شده که در جدول مشاهده می‌کنید. احتمالا به زودی تعداد این نمادها افزایش پیدا می‌کنند.

نمادهای قابل فروش تعهدی در فرابورس

فرابورس ایران هم تا امروز (اول اردیبهشت سال ۹۹) قابلیت فروش تعهدی رو برای ۲۱ نماد این بازار راه‌اندازی کرده است. تعداد سهام و محدودیت‌های ارسال سفارش هر نماد رو می‌تونید در این جدول به طور کامل مشاهده کنید.

چکیده مطلب :

فروش تعهدی یا فروش استقراضی ابزاری هست که برای نخستین بار در ایران راه‌اندازی میشه. هر چند که سال‌هاست در بازارهای مالی دنیا از این ابزار استفاده میشه، اما سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در ایران خیلی با اون آشنا نیستن. قطعا با گذشت زمان و آشنایی بیشتر فعالان بورس با فروش تعهدی آثار مفید و موثر اون رو در بازار سرمایه ساز و کار فروش تعهدی در بورس خواهیم دید. نکته‌ای که این جا باید بهش اشاره کنیم این هست که با راه‌اندازی این ابزار عملا امکان استفاده از فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاران بسیار بیشتر میشه. در گذشته شاید زمانی که بورس مدت طولانی رو با اصلاح و کاهش قیمت‌ها همراه میشد، موقعیت‌های سرمایه‌گذاری برای افراد هم کمتر میشدن (هر چند که ما معتقدیم فرصت‌ها همیشه وجود دارند.) اما با راه‌اندازی ابزار فروش تعهدی میشه حتی در بازارهای نزولی و منفی هم سودهای خیلی خوبی کسب کرد، و دیگه هیچ بهونه‌ای برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران حرفه‌ای وجود نداره! 😋😃