تفاوت اوراق قرضه و مشارکت
در پست های قبلی به تعریف اوراق مشارکت و اوراق قرضه به صورت جدا پرداختیم و متوجه شدیم که هر دو از روش های تامین مالی محسوب می شوند. در این پست به تفاوت آنها می پردازیم.
نکته ای که حائز اهمیت است این است که اوراق قرضه به موجب نظریه شماره 518 مورخ 1385 شورای نگهبان به لحاظ خلاف شرع بودن عملا امکان استفاده از آن در کشور منتفی گردیده و اوراق مشارکت جایگزین آن گردیده است.
اوراق قرضه اسنادی هستند که به موجب آنها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند. همچنین ناشر موظف است در زمان سررسید اصل مبلغ را بازپرداخت کند.
اوراق مشارکت اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای یک مدت معین جهت تامین بخشی از منابع مالی درطرح های مورد نظر دولت و شرکتهای دولتی و خصوصی تحت نظارت بانک مرکزی منتشر می گردند. خرید و فروش این اوراق مستقیما یا توسط بورس صورت می گیرد.
تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت
تفاوت های اوراق قرضه و اوراق مشارکت می توان به صورت زیر دسته بندی نمود:
– اوراق مشارکت تنها در بازار بورس قابلیت معامله دارد در صورتی که اوراق قرضه یا اوراق بدهی خارج از بازار بورس نیز قابلیت معامله را دارد.
– نرخ بهره در اوراق مشارکت به صورت علی الحساب بوده در اوراق قرضه نرخ سود یکسان و ثابت است.
– سود اوراق مشارکت مشخص است اما میزان سود اوراق قرضه بر اساس میزان سود و زیان شرکت مشخص می شود و شناور است.
– باز پرداخت اصل و سود علی الحساب در اوراق مشارکت الزاما باید تضمین گردد در صورتی که در اوراق قرضه تضمین پرداخت سود و اصل مبلغ، اختیاری است.
– وجه اوراق قرضه به شرکت ناشر تملیک می شود لذا محدودیتی در نوع مصرف آن برای شرکت وجود ندارد و مصرف وجوه حاصل به صلاحدید ناشر ممکن است و دارنده صرفا بستانکار شرکت محسوب می گردد اما در اوراق مشارکت دارنده اوراق مشارکت با ناشر شریک می گردد.
– صدور اوراق قرضه تنها توسط شرکت سهامی عام صورت می گیرد در حالی که برای صدور اوراق مشارکت علاوه بر شرکت سهامی عام، شرکت سهامی خاص و شرکت تعاونی نیز مجاز به صدور اوراق مشارکت هستند.
تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت
تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت | اوراق قرضه و اوراق مشارکت دو ابزار مهم در تأمین مالی بازارهای سرمایه هستند. این دو کارکرد متفاوتی اما بسیار نزدیکی در بازار سرمایه دارند. در این مقاله به توضیح هر کدام و تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت می‌پردازیم. اوراق قرضه چیست؟ این اوراق ابزاری با درآمد ثابت […]
تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت | اوراق قرضه و اوراق مشارکت دو ابزار مهم در تأمین مالی بازارهای سرمایه هستند. این دو کارکرد متفاوتی اما بسیار نزدیکی در بازار سرمایه دارند. در این مقاله به توضیح هر کدام و تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت می‌پردازیم.
اوراق قرضه چیست؟
این اوراق ابزاری با درآمد ثابت است که نشان دهنده وامی است که توسط یک سرمایه‌گذار به وام گیرنده (معمولاً شرکتی یا دولتی) پرداخت می‌شود. این اوراق توسط شرکت‌ها، شهرداری‌ها، ایالت‌ها و دولت‌های مستقل برای تأمین اعتبار پروژه‌ها و عملیات استفاده می‌شود. جزئیات اوراق شامل تاریخ پایان زمانی است که اصل وام به صاحب اوراق پرداخت می‌شود و معمولاً شامل شرایط پرداخت سود متغیر یا ثابت است که توسط وام گیرنده پرداخت می‌شود. این اوراق واحدهایی از بدهی شرکت‌ها است که توسط آنها صادر و به عنوان دارایی قابل معامله اوراق بهادار می‌شود.
از آنجا که این اوراق به طور سنتی نرخ بهره ثابت را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند، از این اوراق به عنوان یک ابزار با درآمد ثابت یاد تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت می‌شود. نرخ بهره متغیر یا شناور نیز اکنون کاملاً رایج است. قیمت اوراق با نرخ بهره رابطه معکوس دارد: وقتی نرخ بالا می‌رود، قیمت آنها کاهش می‌یابد و بالعکس. همچنین این اوراق دارای تاریخ سررسید است که در آن زمان مبلغ اصلی باید به طور کامل بازپرداخت شود.
نحوه کار اوراق قرضه
از این اوراق معمولاً به عنوان اوراق بهادار با درآمد ثابت یاد می‌شود و یکی از سه کلاس دارایی است که سرمایه‌گذاران معمولاً با کلاس‌های دیگر مانند بازار سهام و پول آشنا هستند. بسیاری از اوراق قرضه شرکتی و دولتی به صورت عمومی معامله می‌شوند. مابقی فقط بدون نسخه (OTC) یا به طور خصوصی بین وام گیرنده و وام دهنده معامله می‌شوند.
هنگامی که شرکت‌ها یا نهادهای مالی برای تأمین مالی پروژه‌های جدید، حفظ عملیات مداوم یا تأمین مالی مجدد بدهی‌های موجود به جمع آوری پول نیاز دارند، ممکن است مستقیماً به سرمایه‌گذاران اوراق قرضه بدهند. وام گیرنده (ناشر) اوراقی را منتشر می‌کند که شامل شرایط وام، سود پرداختی و زمان بازپرداخت وجوه وام گرفته شده (اصل اوراق) است (تاریخ سررسید). پرداخت سود بخشی از بازدهی است که دارندگان این اوراق بابت وام وجوه خود به ناشر کسب می‌کنند. نرخ سود تعیین کننده پرداخت را نرخ کوپن می‌نامند.
قیمت اولیه اکثر اوراق بهادار معمولاً با توجه ارزش اسمی هر اوراق تعیین می‌شود. قیمت واقعی اوراق بهادار به عوامل مختلفی بستگی دارد: کیفیت اعتباری ناشر، مدت زمان انقضا و نرخ کوپن در مقایسه با شرایط نرخ بهره عمومی در آن زمان. ارزش اسمی اوراق همان چیزی است که پس از سررسید اوراق به وام تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت گیرنده بازپرداخت می‌شود.
بیشتر اوراق پس از انتشار توسط دارنده اوراق بهادار به سرمایه‌گذاران دیگر قابل فروش است؛ به عبارت دیگر، یک سرمایه‌گذار اوراق قرضه لازم نیست که این اوراق را تا تاریخ سررسید آن نگه دارد. همچنین خرید مجدد اوراق توسط وام گیرنده در صورت کاهش نرخ بهره یا بهبود اعتبار وام گیرنده معمول است و می‌تواند اوراق جدید را با هزینه کمتری منتشر کند. توجه داشته باشید این اوراق در ایران عرضه نمی‌شوند.
ویژگی‌های اوراق قرضه
- دارنده اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او به‌عنوان بستانکار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین‌شده است. دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم – که به سهامداران پرداخت می‌شود – دریافت نمی‌کند.
- اوراق قرضه دارای سر رسید مشخص است. برخی از این اوراق در یک مقطع معین زمانی سررسید می‌شوند و برخی دیگر به‌تدریج سررسید می‌شوند.
- معمولاً اوراق قرضه دارای ارزش اسمی مشخص هستند.
- اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل‌وفرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اگر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب اولویت آنها در قراردادهای مربوط، قید می‌شود.
- بعضی از شرکت‌ها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می‌کنند؛ مثلاً ممکن است شرکت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهند. هرچند شرکتهای مشهور و معتبر معمولاً اوراق قرضه بدون وثیقه منتشر می‌کنند.
- به‌طورکلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم‌گیری شرکت حق رأی ندارند، هرچند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از این اوراق در مواردی از تصمیم‌گیری‌های شرکت(مثل انتشار و فروش اوراق قرضه‌های دیگر یا در موارد ادغام شرکت در شرکتهای دیگر) حق رأی داشته باشند. البته اگر شرکتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نکند، دارندگان اوراق مذکور می‌توانند بر بسیاری از فعالیت‌های شرکت اعمال قدرت کنند.
- اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار، طرف‌های قرارداد هستند، ولی اگر اوراق قرضه به‌طور عمومی به تعدادی زیادی از خریداران فروخته شود، غیر از طرف‌های قرارداد شخص تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت دیگری نیز به‌عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق مذکور بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می‌کند.
اوراق مشارکت چیست؟
اوراق مشارکت اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی است که به قیمت اسمی و برای مدت زمان معین منتشر شده و سرمایه‌گذار نسبت به قیمت اسمی و مدت‌زمان مشارکت در سود حاصل از پروژه‌ها سهیم می‌شود. این اوراق به مانند یک بدهی است که منتشر کننده آن تعهد می‌دهد در بازه‌های زمانی معین مبلغی که در اوراق ذکر شده به عنوان سود به سرمایه‌گذار پرداخت کند.
دولت و شرکتهای دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات غیردولتی، شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای تعاونی تولید و … از جمله نهادهایی هستند که این اوراق را منتشر می‌کنند. شرکت ابتدا پروژه را بررسی کرده و در صورت داشتن توجیه اقتصادی اقدام به انتشار این اوراق می‌نماید.
ویژگی‌های اوراق مشارکت
- قابلیت خریدوفروش در بازار ثانویه
- بازده بدون ریسک برای سرمایه‌گذاران
- مالکیت بدون حق رأی برای دارندگان اوراق
- معافیت مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت
- تضمین سود و اصل مبلغ سرمایه‌گذاری برای دارندگان اوراق
- پرداخت سود دوره‌های معین با کوپن‌های ماهیانه، سه ماهانه یا سالانه
- پرداخت سود به‌صورت علی‌الحساب و سود قطعی در سررسید
- تعیین سود ۱۸ تا ۲۲ درصد برای اوراق مشارکت(ممکن است ارقامی دیگری نیز ارائه شود)
تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه چیست؟
۱- اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌شود
در حال حاضر اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌شود اما در سالیان گذشته یک ابزار بدهی میان‌مدت و بلندمدت بوده که برای تامین منابع مالی دولت و شرکت‌ها صادر می‌شد.
ماهیت اوراق قرضه با سیستم بانکداری اسلامی ایران تطابق ندارد و به همین علت مورد معامله قرار نمی‌گیرد اما در بسیاری از کشورهای جهان به کار گرفته می‌شود.
کارکرد اقتصادی اوراق قرضه و اوراق مشارکت بسیار به هم نزدیک است اما تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند.
۲- قرض یا مشارکت؟
در اوراق قرضه ناشر موظف می‌شود به دارندگان اوراق قرضه طی مدت زمانی که در ابتدا تعیین می‌شود یک مبلغی به عنوان بهره اعطا کند و در زمان سررسید نیز اصل پول را پرداخت کند.
اوراق قرضه به مثابه یک وام با بهره است که افراد به ناشر اوراق در واقع پول قرض می‌دهند. اما تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه در چیست؟
در اوراق مشارکت در واقع افراد نقش مشارکت‌کننده دارند و سرمایه خود را در اختیار دولت یا شرکت قرار می‌دهند تا بتواند طرح و پروژه‌های توسعه‌ای خود را اجرا کند. سپس از سود آن مقدار معینی را دریافت کند.
یک تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه مساله تطابق داشتن با نظام بانکداری اسلامی است. به همین دلیل همانطور که گفته شد خرید و فروش اوراق قرضه در ایران صورت نمی‌گیرد. با این حال، ما به تفاوت‌های این دو اشاره می‌کنیم.
۳- محل به کارگیری اوراق
در اوراق قرضه، هیچ محدودیتی برای وام گیرنده وجود ندارد و می‌تواند منابع به دست آمده را در هر فعالیتی به کار گیرد حتی فعالیت‌های غیرقانونی. اما در اوراق مشارکت، منابع به دست آمده باید در طرح‌های عمرانی، تولیدی، خدماتی و صنعتی به کار گرفته شود.
۴- تفاوت در پرداخت سود
در اوراق قرضه میزان بهره یا همان سود در ابتدا مشخص می‌شود در حالی که در اوراق مشارکت پس از به پایان رسیدن طرح، سود سرمایه‌گذار محاسبه و پرداخت می‌شود.
در اوراق مشارکت پرداخت سود تضمین می‌شود و تا پایان سرمایه‌گذاری، سود معینی طی فواصل زمانی مشخص به عنوان سود علی‌الحساب دریافت می‌کند.
اوراق قرضه
افراد زیادی هستند که بدون اخذ وام قادر به خرید برخی وسایل ضروری مانند تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت ملک، خودرو و ببا حتی تحصیل ندارند. همان طور که مردم برای کسب منفعتی، وام می گیرند، کسب و کار ها نیز برای توسعه خود نیاز به وام دارند.
کسب و کار ها معمولا جهت رفع نیاز فعالیت هایشان و همچنین به منظور تامین مالی و حضور قوی در بازار به وام نیاز دارند که مقدار وام درخواستی آنان معمولا از توان بانک خارج می باشد. در این جور مواقع روش دیگری برای شرکت ها وجود دارد که با استفاده از آن به تامین مالی می پردازند که این روش به اوراق قرضه معروف می باشد.
اوراق قرضه:
اوراق قرضه یا Bonds به سرمایه گذاری گفته می شود که بر اساس آن، سرمایه گذار به شخص حقوقی یا یک شرکت پولی را قرض می دهد و شرکت سرمایه پذیر (اعتبار گیرنده) تعهد می کند که در بازه رمانی مشخصی وجه یا اعتبار مورد نظر را همراه با پرداخت سود دوره ای ثابت آن باز پرداخت نماید.
اوراق قرضه دارای یک سری ویژگی های مفید می باشد که به نفع طرفین معامله هستند که در ادامه به برخی از مهم ترین آنها اشاره می شود.
موعد سررسید (Maturity):
هر نوع اوراقی دارای مدت زمان و عمری می باشد ه با توجه به نوع اوراق قرضه، این طول عمر در بازه 1 ماه تا 50 سال متغیر است.
فراخوانی (Callability):
فراخوانی یعنی شرکت و یا آژانس صادر کننده اوراق مورد نظر می تواند هر لحظه ای که بخواهد، اقدام به فراخوانی اوراق قرضه نماید. در واقع می توان گفت شرکت مورد نظر قبل از زمان سررسید می تواند اقدام به بازخرید اوراق نماید.
ممکن است استفاده از این ویژگی زمانی صورت گیرد که نرخ بهره در حال کاهش باشد که می تواند در این صورت اوراق قرضه بیشتری را عرضه نماید تا بتواند پول بیشتری را حفظ نماید.
علی رغم این که این کار به نفع شرکت عرضه کننده می باشد، می تواند برای خریدار هم مفید باشد زیرا باعث می شود که بهره بیشتری به او تعلق گیرد.
امکان فروش (Put Provision):
برخی از اوراق دارای شرایط بازخرید قبل از موعد سررسید هستند که به خریدار این امکان را می دهند که اوراق مورد نظر خود را قبل از زمان سررسید و با ارزش اصلی به فروشنده بفروشند. این عمل را نمی توان در هر زمان و به دلخواه انجام داد و لازم است که فروشنده از قبل برای آن زمانی را در نظر بگیرد.
در برخی مواقع مالکان اوراق زمانی که نرخ بهره افزایش می یابد آن را فروخته و پول به دست آمده را برای کسب درآمد مجدد سرمایه گذاری می نمایند.
اوراق قرضه قابل تبدیل (Convertible Bonds):
اوراق قرضه قابل تبدیل یعنی این که در برخی موارد می توان اوراق مورد نظر را به سهام شرکت تبدیل نمود. زمانی که این گونه اوراق صادر می تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت شوند، زمان و قیمت تبدیل آنها به سهام به طور دقیق مشخص می گردد.
به طور معمول در این نوع از اوراق قرضه ابتدا عرضه با نرخ بهره پایین صورت می گیرد اما سهام عادی بالقوه بیشتری را کسب می کنند.
اوراق قرضه تضمین شده (Secured Bonds):
اوراق قرضه تضمین شده عبارت است از اوراق قرضه ای که به وسیله یک وثیقه تضمین می شوند. یعنی شرکت صادر کننده اوراق ضمانت کند که دارایی کافی برای پوشش ارزش اوراقی که صادر می کند را دارد و اگر شرکت مورد نظر ورشکست گردد، دارایی های آن به صاحبان سهام تعلق می گیرد.
اوراق قرضه تضمین نشده (Unsecured Bonds):
به اوراقی گفته می شود که هیچ تضمینی برای آنها صورت نمی گیرد و تنها می توان به اعتبار شرکت صادر کننده اوراق قرضه اکتفا نمود. از این نوع اوراق می توان به اوراق دولتی اشاره نمود که دارای اعتبار کافی می باشند.
موسسه مشاوران مطالعه تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت مقاله افزایش و کاهش سرمایه را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
اوراق قرضه قابل تبدیل
دسته بندی اوراق بهادار:
- اوراق مبتنی بر بدهی: اوراق قرضه، اوراق مشارکت، صکوک
- اوراق حقوق صاحبان سهام: سهام شرکت ها
- ابزار های مشتقه: قرارداد های آتی، اختیار معامله
انواع اوراق قرضه:
اوراق قرضه دارای انواع زیر می باشد:
اوراق قرضه دولتی:
در واقع این اوراق به منظور تامین مالی برنامه ها و پرداخت لیست حقوق صادر می گردند که می توانند برای پرداخت صورت حساب ها نیز مورد استفاده قرار گیرند.
کشور هایی مانند آمریکا که اقتصاد آنها دارای ثبات می باشد، از امن ترین سرمایه گذاری ها در اوراق قرضه دولتی به شمار می روند و همچنین بر خلاف این امر، این نوع سرمایه گذاری دارای ریسک بالایی در کشور های در حال توسعه می باشند.
نکته: دولت آمریکا اوراق قرضه دولتی را از طریق خزانه داری کشور و همچنین از طریق چندین نهاد دولتی مختلف صادر می نماید.
اوراق قرضه شهرداری:
اوراق قرضه شهرداری به وسیله ایالت ها، کشور ها، شهر ها و همچنین سایر مناطق صادر می شوند که به منظور تامین مالی پروژه ها و عملیات صورت می گیرد.
اوراق قرضه شهرداری شامل موارد زیر است:
- هزینه های ساخت بیمارستان
- هزینه های ساخت مدرسه
- هزینه های ساخت نیروگاه
- هزینه های ساخت خیابان
- هزینه های ساخت دفاتر اداری
- هزینه های ساخت فرودگاه
- هزینه های ساخت پل و غیره
معمولا زمانی شهرداری ها اقدام به صدور اوراق قرضه می کنند که به منبع مالی بیشتر از درآمد حاصل از جمع آوری مالیات ها احتیاج داشته باشند. که یکی از مهم ترین ویژگی های مثبت این اوراق این است که سود به دست آمده از آنها معاف از مالیات می باشد.
اوراق قرضه شرکتی:
این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و کار صادر می گردد که به منظور تامین مالی و جبران هزینه های آنها صورت می گیرد. ریسک این نوع از اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر می باشد اما دارای سود بیشتری است.
نکته جالب توجه دیگر در این گونه از اوراق، تنوع بالای آنها می باشد که تعداد گزینه های بیشتری برای خرید وجود دارد اما از عیوب آن می توان به مالیاتی که به آنها تعلق می گیرد اشاره نمود.
ویژگی های اوراق قرضه:
- دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب می گردد که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین می گردد.
- دارنده این اوراق حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت را ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می شود، به وی تعلق نمی گیرد.
- این اوراق دارای سر رسید مشخص هستند که برخی از آنها در یک مقطع معین زمانی سررسید می شوند و برخی دیگر نیز به تدریج.
- این اوراق معمولا دارای ارزش اسمی مشخصی هستند.
- اگر ناشر این نوع از اوراق ورشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدم نسبت به صاحبان سهام برای دریافت اصل و فرع سرمایه خود دارند.
- بعضی از شرکت ها با هدف ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه گذاران اقدام به انتشار اوراق تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت قرضه همراه با وثیقه می نمایند.
- دارندگان این اوراق حق رای ندارند مگر در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر و یا ادغام شرکت با سایر شرکت ها.
- اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.
تفاوت اوراق قرضه با سهام:
اوراق قرضه نیز همانند سهام جز انواع سرمایه گذاری محسوب می شود با این تفاوت که سهام جز وام محسوب نمی شوند و یک نوع مالکیت هستند و بازدهی آن بر اساس میزان سود شرکت مورد نظر تعیین می گردد.
این موضوع، دلیل محکمی براس پر ریسک بودن سهام نسبت به اوراق قرضه که دارای نرخ ثابتی است، می باشد. همچنین برخی از اوراق قرضه دارای نرخ شناور هستند یعنی نرخ بهره آنها با توجه به شرایط بازار تعیین می شود.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله اوراق مالی اسلامی را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
اوراق قرضه تضمین شده
اوراق مشارکت:
اوراق مشارکت (Participation Papers)، به اوراق بهاداری می گویند که بیانگر مشارکت دارنده اوراق در یک طرح مشخص است.
در واقع این شخص، سرمایه خود را در اختیار شرکت، کارخانه ها و … قرار داده است تا آن سازمان بتواند توسعه یابد و سود سرمایه گذار را به وی پرداخت نماید.
ویژگی های اوراق مشارکت:
- قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارد
- بازده بدون ریسک برای سرمایه گذاران دارد
- مالکیت بدون حق رای برای دارندگان اوراق دارد
- دارای معافیت مالیاتی برای سرمایه گذاری در اوراق مشارکت می باشد
- دارای تضمین سود و اصل مبلغ سرمایه گذاری برای دارندگان اوراق است
- پرداخت سود دوره های معین با کوپن های ماهانه، سه ماهه یا سالانه صورت می گیرد
- پرداخت سود به صورت علی الحساب و سود قطعی در سررسید می باشد
- سود ۱۸ تا ۲۲ درصد برای اوراق مشارکت تعیین شده است که ممکن است درصد های دیگری نیز پیشنهاد گردد
تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت:
اوراق مشارکت یک نوع اوراق بدهی محسوب می شود که در کشور ایران به وسیله دولت، شهرداری و همچنین شرکت های دولتی یا خصوصی به منظور تامین نیاز مالی برای اجرای طرح های عمرانی، تولیدی و خدماتی انتشار می یابند که وظیفه طرح دستور العمل و مقررات انتشار آنها به عهده بانک مرکزی می باشد.
به بیان واضح می توان گفت که اوراق مشارکت، دارای تفاوت زیادی با اوراق قرضه نمی باشند.
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله ثبت انواع شرکت را به شما پیشنهاد می کنیم.
آیا اوراق مشارکت اوراق اسلامی است؟
یکی از سؤالاتی که ممکن است درخصوص اوراق مشارکت برای خیلی افراد پیش بیاید، این است که باتوجه به اینکه سود این اوراق، تضمین شده است، آیا سرمایه‌گذاری در آنها اشکال شرعی ندارد؟ چه تفاوتی میان اوراق مشارکت که در ایران و برخی کشورهای اسلامی منتشر می‌شود، با اوراق قرضه که در سایر کشورها منتشر می‌شود وجود دارد درصورتی‌که در هر دو نوع اوراق، سود تضمین‌شده به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود؟ در این بخش، قصد داریم به این سؤالات پاسخ دهیم.
برای پاسخ به این سؤال باید توجه کنیم که دریافت هر نوع سود تضمین‌شده غیر شرعی نیست. به عبارت دیگر برخی از سودهای تضمین‌شده مشکل شرعی دارند اما برخی دیگر بی‌اشکال هستند. برای روشن‌شدن بحث، باید به تفاوت‌های بین اوراق مشارکت و اوراق قرضه توجه کنیم.
در اوراق مشارکت سرمایه‌گذار، با خرید این اوراق ، در پروژه معینی مثل احداث جاده، نیروگاه و. مشارکت کرده و طبیعتا، در سود آن پروژه سهیم خواهد شد. بنابراین، پشتوانـه اوراق مشارکت، یک دارایـی مشخص، مثل نیروگاه، جاده، سـد و یا یک خط تولیـد است. اما در اوراق قرضه، این چنیـن نیست. از اسم این اوراق هم مشخص است که منتشرکننده اوراق از سرمایه‌گذار، پول قرض می‌کند، اما این که این پول با چه هدفی و برای چه کاری قرض می‌شود، تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت مشخص نیست. بنابراین، خریدار اوراق قرضه در واقع، پول خود را بابت کاری که نمی‌داند چیست، در اختیار منتشرکننده اوراق قرار داده و ناشر اوراق نیز به وی، سـود می‌پردازد.
این اولین نکته ای بود که اوراق قرضه را غیرشرعی می کند چرا که براساس تعالیم اسلامی ربا که یکی از بزرگترین گناهان به شمار می آید زمانی اتفاق می افتد که فردی چیزی اعم از پول یا غیر از آن را به کسی قرض دهد و شرط کند که موقع پس دادن باید بیشتر از اندازه اصل سرمایه را به فرد برگرداند. مثلا فردی 100 هزارتومان به کسی قرض بدهد و شرط کند که هنگام پس دادن پول باید 120 هزار تومان پرداخت کند. آنچه که در اوراق قرضه اتفاق می افتد دقیقا همین حالت است.
دومین مساله این است که در اوراق قرضه مشخص نیست که منتشرکننده (ناشر) این اوراق، پول را برای چه کاری صرف خواهد کرد. چه بسا پول ناشی از فروش اوراق قرضه، صرف کارهایـی شود که ازنظر اسلام، جایز نیست اما در اوراق مشارکت، پروژه‌ای که قرار است تأمین مالی برای آن انجام شود، کاملا مشخص و مورد تأئید بوده و به سرمایه‌گذاران از قبل، اعلام می‌شـود.
بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که برای انتشار اوراق مشارکت، شرکت یا دستگاهی که قصد انتشار این اوراق را دارد، ابتدا باید طرح توجیه اقتصادی درباره پروژه‌ای که قرار است اوراق مذکور، برای تأمین مالی آن منتشر شود، تهیه نماید. تنها درصورت تأئید این طرح توسط نهادهای مربوط مثل بانک مرکزی و سازمان بورس، شرکت اجازه انتشار اوراق مشارکت را خواهد داشت. همچنین نرخ سود علی‌الحساب اوراق مشارکت نیز براساس طرح توجیه اقتصادی و البته، در چارچوب سیاست‌های پولی و مالی کشور، تعییـن و به سرمایه‌گذاران اعلام می‌شود. بدین ترتیب مشخص است که نظارت لازم بر این مساله از سوی نهادهای مسؤول صورت می‌گیرد.
مجددا یادآور می‌شود ناشر اوراق مشارکت باید پس از پایان طرح و در سررسید نهایی اوراق، سود قطعی طرح را محاسبه کرده و درصورتی که سود قطعی از سود پرداختی به سرمایه‌گذاران بیشتر باشد، مابه‌التفاوت را به آنان پرداخت نماید. البته، درصورتی که سود قطعی پروژه، از سود علی‌الحساب پرداختی کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق اوراق مشارکت بوده و ضرر و زیانی از این بابت، متوجه خریدار این اوراق نیست.
اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه یکی از انواع اوراق بهادار به شمار می‌رود و سندی است که طبق آن صادرکننده به خریدار یا سرمایه‌گذار بدهکار می‌شود. این اوراق در واقع مانند وام بانکی یکی از ابزارهای تامین مالی است که مطابق با آن، صادرکننده یا قرض‌گیرنده برای اجرای پروژه یا پروژه‌های جدیدش مبلغی را از خریداران اوراق دریافت می‌کند و در مقابل متعهد می‌شود این پول را با نرخ بهره‌ای مشخص طی بازه زمانی تعیین‌شده به خریداران اوراق پرداخت کند.
خوب است همین‌جا به این نکته اشاره کنیم که در ایران اوراق قرضه منتشر نمی‌شود و به جای آن شاهد انتشار انواع اوراق با درآمد ثابت (اوراق خزانه اسلامی یا اخزا، اوراق مشارکت، اوراق مرابحه، صکوک شرکتی و…) هستیم. آشنایی کلی با این اوراق می‌تواند برای درک بهتر انواع دیگر اوراق بهادار مفید باشد.
معرفی انواع اوراق قرضه
به‌طور کلی اوراق قرضه را می‌توانیم به ۳ دسته تقسیم کنیم؛
اوراق قرضه دولتی
اوراقی که دولت‌ها منتشر می‌کنند با این هدف که هزینه‌های مختلف‌شان (دستمزد کارکنان، هزینه مالی پروژه‌ها و…) را تامین کنند. از آنجا که دولت‌ها را می‌توان شرکتهای بزرگی در نظر گرفت که قرار نیست ورشکسته شوند، اوراق قرضه دولتی از کم‌ریسک‌ترین انواع اوراق قرضه به حساب می‌آیند.
اوراق قرضه شهرداری
ممکن است شهرداری‌ها در مقاطعی بخواهند برای ساخت مدرسه، بیمارستان، فرودگاه، خیابان و غیره هزینه کنند و در نتیجه خرجشان بیشتر از درآمدهایشان باشد. در این حالت شهرداری‌ها می‌توانند اوراق قرضه منتشر کنند و در واقع از مردم وام بگیرند و هزینه‌هایشان را پوشش بدهند.
اوراق قرضه شرکتی
شرکت‌ها هم می‌توانند برای تامین سرمایه مورد نیازشان اوراق قرضه منتشر کنند. اوراق قرضه شرکت‌ها در مقایسه با اوراق قرضه دولتی ریسک بالاتری دارند و از آن طرف بهره بیشتری هم نصیب سرمایه‌گذاران می‌کنند. تنوع اوراق قرضه شرکتی بیشتر است و از این نظر هم برای سرمایه‌گذاران جذابیت دارد.
تفاوت اوراق قرضه با سهام چیست؟
مهم‌ترین تفاوت اوراق قرضه شرکتی با سهام معمولی شرکت‌ها در این است که سهامداران عادی یک شرکت در واقع مالکان آن شرکت هستند و برای انتخاب هیئت‌مدیره شرکت حق رای دارند. اما دارندگان اوراق قرضه شرکت، طلبکاران شرکت به شمار می‌آیند و در شرکت هیچ مالکیتی ندارند. شرکت تحت هر شرایطی (حتی اگر ورشکسته شود) موظف است بدهی خود به طلبکاران را برگرداند، اما هیچ تعهدی وجود ندارد که شرکت پولی به سهامدارانش بپردازد.
اگر شرکتی ورشکسته شود و مالکان آن تصمیم به انحلال شرکت بگیرند، دارایی‌های آن (زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و…) به فروش گذاشته می‌شود و مبلغ حاصل از فروش دارایی‌های شرکت اول از همه صرف تسویه حساب با طلبکاران (که دارندگان اوراق‌قرضه شرکت هم در این دسته قرار می‌گیرند) می‌شود و اگر بعد از این تسویه‌حساب‌ها پولی باقی نماند، چیزی هم به سهامداران نخواهد رسید.
آیا اوراق قرضه با اوراق مشارکت تفاوت دارد؟
هرچند اوراق قرضه و اوراق مشارکت در عمل شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند، اما از نظر فنی فرق می‌کنند. اوراق قرضی مبتنی بر بهره‌اند و از آنجا که بهره از نظر اسلام ربا محسوب می‌شود و حرام است، در اقتصادهای اسلامی از این ابزار مالی استفاده نمی‌شود. برای رفع این مشکل فقهی است که در اقتصادهای اسلامی به جای اوراق قرضه از اوراق مشارکت استفاده می‌شود.
مهم‌ترین تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت در این است که مبالغ حاصل از فروش اوراق مشارکت لزوما باید در طرح یا پروژه‌ای مشخص سرمایه‌گذاری شود، در صورتی که این محدودیت درمورد اوراق تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت قرضه وجود ندارد. تفاوت دیگر در این است که نرخ سود اوراق قرضه می‌تواند از پیش تعیین شود، اما در اوراق مشارکت نرخ سود قطعی در پایان اجرای پروژه محاسبه و به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. پرداخت سود دوره‌ای اوراق مشارکت هم به‌صورت علی‌الحساب است.
نکته: اوراق قرضه در بازارهای جهانی از نظر ریسک سرمایه‌گذاری رتبه‌بندی می‌شوند. اوراق‌قرضه دولتی معمولا کمترین ریسک و البته پایین‌ترین نرخ بهره را دارند. اوراق‌قرضه شرکتهای خصوصی اغلب در مقایسه با اوراق‌قرضه دولتی نرخ بهره بالاتری دارند. هر چقدر هم ریسک شرکتی بالاتر باشد، نرخ بهره اوراق‌قرضه آن بالاتر می‌رود. سرمایه‌گذاران هم دقت دارند که چنین اوراقی که ریسک بالاتری دارند، احتمال نکول آنها هم بیشتر است.
نکته‌های مربوط به خریدوفروش اوراق مشارکت
همانطور که گفتیم، یکی از انواع اوراق درآمد ثابت که در ایران منتشر می‌شود، اوراق مشارکت است. اوراق مشارکت در واقع از طرف نهادهای دولتی و غیردولتی کشور (دولت، شهرداری‌ها، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، موسسات عام‌المنفعه و شرکتهای وابسته) و برای تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌های این نهادها منتشر می‌شود.
نکته یک: اوراق مشارکت معمولا از طریق بورس یا شعب بانک‌های منتخب عرضه می‌شود. بدیهی است که برای خرید اوراق مشارکتی که در بورس عرضه می‌شود باید کد بورسی داشته باشید، اما خریدوفروش اوراقی که از طریق شعب بانک عرضه می‌شوند باید به شعب بانک‌های عامل مراجعه کنید.
نکته ۲: اوراق مشارکت از نظر پرداخت سود به ۲ دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول اوراقی هستند که پرداخت سود دوره‌ای دارند و دسته دوم اوراقی هستند که پرداخت سود دوره‌ای ندارند و در تاریخ سررسید ارزش اسمی آنها به دارندگان اوراق پرداخت می‌شود. منظور از ارزش اسمی هم مبلغی است که ناشر تعهد می‌کند در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق پرداخت کند.
نکته ۳: این امکان وجود دارد که بعد از عرضه عمومی اوراق مشارکت، خریداران این اوراق در بازار ثانویه اقدام به خریدوفروش اوراق‌شان بکنند. سرمایه‌گذارانی که این نوع اوراق را در اولین روز عرضه خریداری می‌کنند، نرخ سودی که در نهایت دریافت خواهند کرد اصطلاحا نرخ سود اسمی نامیده می‌شود. ولی اگر سرمایه‌گذار بعدا و از طریق بازار ثانویه اقدام به خرید این اوراق کند، نرخ سودی که دریافت خواهد کرد نرخ سود تا تاریخ سررسید نامیده می‌شود.
صکوک چیست و چه فرقی با اوراق مشارکت دارد؟
صکوک یکی دیگر از انواع اوراق بهادار است که مانند اوراق مشارکت در اقتصادهای اسلامی کاربرد دارد. تفاوت اصلی صکوک و اوراق مشارکت در این است که اوراق مشارکت به پشتوانه یک پروژه فیزیکی منتشر می‌شود و مبالغ حاصل از فروش آن باید برای همان پروژه مصرف شود. اما ممکن است یک شرکت برای فعالیت‌های دیگری (خرید دارایی، تامین سرمایه در گردش و…) نیاز به تامین مالی داشته باشد که در این‌گونه موارد نمی‌شود از اوراق مشارکت استفاده کرد.
در چنین مواردی از صکوک استفاده می‌شود که این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را هم دارند. تفاوت صکوک و اوراق قرضه هم در این است که دارندگان صکوک مالک بخشی از دارایی‌های شرکت و منافع حاصل از آن هستند، در حالی که اوراق قرضه صرفا گواهی تعهد بدهی است (دارندگان اوراق‌قرضه مالک دارایی‌های شرکت به حساب نمی‌آیند).
چگونه اوراق مشارکت بخریم؟
اگر شما یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای باشید، بدون شک خودتان بهتر می‌دانید روی کدام اوراق و به چه شکلی سرمایه‌گذاری کنید. اما اگر حرفه‌تان سرمایه‌گذاری نیست و صرفا به دنبال گزینه‌های جایگزین سپرده بانکی می‌گردید، بهتر است سراغ صندوق‌های با درآمد ثابت بروید. بخش عمده دارایی‌های این صندوق‌ها در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود و گردانندگان این صندوق‌ها سعی می‌کنند روی اوراق مطمئنی که بهترین بازدهی را داشته باشد سرمایه‌گذاری کنند.
معمولا نرخ سود اوراق بهادار با درآمد ثابت بین ۳ تا ۶ درصد بالاتر از نرخ سود سپرده بانکی است و در نتیجه سودی که این صندوق‌ها می‌توانند به دارندگان واحدهایشان بپردازند بالاتر از سود سپرده‌های بانکی است. دلیل بالاتر بودن نرخ سود این اوراق ایجاد جذابیت برای خریداران است. پس با خرید واحدهای صندوق‌های با درآمد ثابت می‌توانید به‌صورت غیرمستقیم روی چنین اوراقی سرمایه‌گذاری کنید، بدون اینکه مستقیما درگیر خریدوفروش این اوراق شوید و وقت‌تان را صرف بررسی‌شان بکنید.
دیدگاه شما