مقایسه قیمت واگذاری سهام شرکت های دولتی مشمول خصوصی سازی با قیمت محاسبه شده بر مبنای مدل نسبت قیمت بازار به سود هر سهم (P/E) شرکت های مشابه
امروزه یکی از راه های دستیابی به توسعه پایدار، انتقال مالکیت از مالکیت دولتی به مالکیت خصوصی بیان شده است. تصویب سیاست های اصل44 قانون اساسی توسط مجلس شورای اسلامی نیز گویای همین امر است. یکی از بهترین روش های خصوصی سازی، واگذاری سهام از طریق بورس اوراق بهادار بوده و یکی از مسائل مهم در این باره، نحوه قیمت‌گذاری سهام واگذارشده است. به دلیل اهمیت و حساسیت این موضوع، تاکنون مدل های زیادی مبتنی بر دیدگاه های مختلف برای قیمت گذاری سهام ارائه گردیده که با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی، منطقه ای وغیره، نتایج و کاربرد های متنوع و متفاوتی، داشته است. در این پژوهش، قیمت واگذاری سهام شرکتهای دولتی مشمول خصوصی سازی در سه سال با قیمت محاسبه شده سهام آنها برمبنای مدل علمی، در بورس اوراق بهادار تهران، مورد بررسی قرار گرفته است.داده های مورد نیاز از طریق مراجعه به بورس اوراق بها دار وسایت سازمان خصوصی سازی وسایر بانکهای اطلاعاتی مربوطه جمع آوری در این راستا، از بین مدلهای ارزشیابی سهام از دیدگاه شرکتهای قابل مقایسه، مدل نسبت قیمت بازار به سود هر سهم(P/E) شرکتهای مشابه انتخاب، سپس قیمت های سهام شرکت های دولتی مشمول واگذاری برمبنای این مدل در سال های1385،1384و1386 محاسبه، وبا قیمت های اعلام شده توسط سازمان خصوصی سازی مقایسه ورابطه بین این دوقیمت ارزیابی شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق بیانگر این است که تنها قیمت های تعیین شده در عرضه تدریجی توسط سازمان خصوصی سازی تا حدود زیادی به ارزش ذاتی محاسبه شده برای سهام شرکت های مشمول واگذاری نزدیک است. بنابراین سازمان خصوصی سازی می تواند با اطمینان بیشتری از قیمت های محاسبه شده برمبنای مدل نسبت قیمت بازار به سود هر سهم(P/E) شرکت های مشابه، برای قیمت گذاری عرضه تدریجی سهام استفاده کند.
PE و PE fowrad چیست ؟
فرض کنید قیمت سهام یک شرکت 100 تومان است ، این شرکت سر سال 50 تومان سود به ازای هر سهم میسازد ، P/E این شرکت برابر است با 2 .
یعنی شما هر سال به ازای هر سهم که 100 تومان خریده اید 50 تومان سود میسازید ، یا این سود تقسیم میشود یا بخشی از ان داخل شرکت باقی میماند، در هر صورت به ازی هر 100 تومان سر سال 50 تومان ارزش دارایی خود را بیشتر کرده اید و به نوعی بعد از 2 سال در شرکتی PE برابر 2 دارد ، سرمایه شما دو برابر میشود ( به زبان ساده با چشم پوشی از سایر مسائل برای درک بهتر و روان اینگونه بیان شد)
فرض کیند بانک یک شرکت است و گفته هر سال 20 درصد سود به شما میدهد ، یعنی شما اگر 100 میلیون تومان در بانک سرمایه گذاری کنید سر سال به شما اندازه 1/5 داراییتون که میشه 20 میلیون تومان سود تعلق میگیرد یعنی میتوان گفت P/E بانک 5 است
پس اگر هر جا بیشتر از بانک به شما سود تعلق بگیرد سرمایه گزاری در آن بخش بهتر از بانک با سود 20% (P/E = 5) است
یعنی شرکتی که PE زیر 5 دارد مناسب سرمایه گزاریست ،
در هر کشور با توجه به نرخ اوراق درامد ثابت و خزانه و سود بانکی و سیاست های کلی بانک مرکزی نرخ بدون ریسک مطرح است که در ایران در شرایط فعلی حدود 23 درصد می باشد یعنی مانند شرکتی با PE : 4.23 که البته باید توجه داشت هر شرکتی ریسک هایی در سود سازی دارد و قطعیتی در این باب وجود ندارد .
اما P/E forward مهمترین قسمت در این مطلب است :
باید این سوال را پرسید که :
P/E fowrad چیست ؟
PE forward یا PE تحلیلی یا PE آینده نگر :
مقدمه هر سرمایه گزاری چشم انداز آن شرکت یا صنعت است , یکی از راه های اصولی برای اطمینان از سرمایه گزاری پر بازده محاسبه سود اتی شرکت ها است که در سال مالی ِ آیندشون میسازند که به آن eps forward یا سود پیشبینی آینده نگر یا سود تحلیلی یا eps تحلیلی میگویند.
اصولا کسانی که بصورت بنیادی در پی پیدا کردن شرکتی برای سرمایه گزاری هستند سعی بر بدست آورن سود آینده شرکتها با توجه به چشم انداز های جهانی و مولفه های داخلی و خارجی پیرامون آن شرکت دارند بطوری که بعد از بدست آوردن سودی که یک شرکت در سال بعدی میتواند شناسایی کند با تقسیم آن سود بر قیمت روز سهم اصطلاحا P/E forward (P/E تحلیلی- P/E اینده نگر ) را بدست می آورند
اصولا در صورتی که این نسبت کمتر از نرخ بهره بدون ریسک باشد ، میتوان با این نتیجه رسید که آن شرکت از ارزندگی کافی جهت سرمایه گزاری اصولی برخوردار است
با توجه به شرایط فعلی کشور و نرخ بهره حدود 23 درصد شرکتی که P/E forward زیر 4 داشته باشد ارزنده استو مناسب سرمایه گزاری برای میان مدت خواهد بود
البته باید توجه داشت که برای بدست آوردن P/E forward باید ابتدا eps forward ( سودی که از سال آینده شرکت توسط تحلیل گر پیشبینی میشود) را بدست آورد که این امر معمولا با بررسی صورت های مالی شرکت ها در گذشته و حال و ایجاد جدول حساسیت سود برای آن شرکت توسط تیم تحلیلی قوی بدست میاید که با هکه این تفاسیر ممکن است غلط باشد ، در هر صورت اعتماد به سابقه و رزومه یه تیم تحلیلی بسیار میتواند در اطمینان به EPS Forward کمک کند
PE TTM چیست ؟
کلمه TTM مخفف Trailing Twelve Months میباشد که به معنی P/E گذشته نگر یک شرکت است
در روش محاسبه این ارزش گذاری سهام بر مبنای PE P/E ، سود (eps) 12 ماهه گذشته که از صورت های سود و زیان میان دوره ای و یا پایان دوره ای یک شرکت استخراج میشود تقسیم بر قیمت روز سهم میشود و خروجی آن میشود PE TTM – یا همان pe گذشته
این اطلاعات در تابلو هر سهم مشخص شده
باید توجه داشت که سود آینده یه شرکت و محاسبه PE FORWARD برای سرمایه گزاران اهمیت بیشتری دارد تا PE TMM اما در هر صورت نماد هایی که PE TTM زیر 12 و 10 دارند مناسب تحلیل جهت بدست آوردن PE FORWARD هستند .
ویژگی استفاده از pe tmm این است که قیمت سهم بر اساس سود واقعی گذشته آن تعیین میشود و ارزش گذاری سهم فقط به وسیله سود تحلیلی و آینده نگر آن شرکت توسط سرمایه گذار انجام نمی شود
نسبت P/E چیست و چه کاربردی در بورس دارد؟
آشنایی با اصطلاحات بازار بورس و نحوه محاسبه آنها در تصمیم‌گیری برای خرید هر سهم و چگونگی سرمایه گذاری کمک زیادی به ما خواهد کرد و به هر حال شناخت این اصطلاحات به ما کمک می‌کند نسبت به بازاری که در آن سرمایه گذاری می‌کنیم شناخت بهتری داشته باشیم.
نسبت P/E چیست؟
علاقه‌مندان بازار بورس به احتمال قوی بارها نام نسبت p/e را شنیده‌اند. p حرف اول کلمه price به معنی «قیمت» و e حرف اول کلمه earning per share به معنی «سود» است. نسبت p/e سهم خلاصه شده عبارت تقسیم قیمت بر سود است، که در اصطلاح به آن نسبت قیمت به درآمد هم میگویند. برای محاسبه p/e سهم، قیمت فعلی سهم را بر درآمد هر سهم تقسیم می‌کنیم.
به عنوان مثال فرض کنید؛ شرکتی در حال حاضر 1000 تومان قیمت دارد و سودی که برای سال جاری پیشبینی کرده است برابر با 100 تومان است. برای محاسبه p/e این شرکت، قیمت روز آن را بر سودی که دارد تقسیم می‌کنیم:
حال این سؤال مطرح میشود که چرا محاسبه نسبت ارزش گذاری سهام بر مبنای PE p/e سهام تا این اندازه مهم است؟ تا جایی‌که یکی از فاکتورهای اساسی انتخاب یک سهم محسوب میشود و همواره در بین سرمایه‌گذاران کاربرد دارد. شاید به عقیده عده‌ای از سرمایه‌گذاران که از این نسبت به درستی استفاده نمی‌کنند، نسبت p/e چندان مفید نباشد، اما در جایی که بحث ارزشگذاری سهام مطرح میشود، بالا یا پایین بودن p/e سهام میتواند یکی از معیارهای مهم باشد.
محاسبه p/e ساده است، اما تفسیر آن به سادگی محاسبه‌اش نیست. به همین منظور در ابتدا مفهوم این نسبت را شرح میدهیم و با کاربرد آن بیشتر آشنا می‌شویم.
نسبت P/E چه کاربردی دارد؟
محاسبه عدد p/e غالباً به دو منظور صورت میگیرد. در یک نگاه ساده، با محاسبه عدد p/e سهم، در اصل می‌خواهیم به این مطلب دست پیدا کنیم، که چند سال طول می‌کشد تا سرمایه ما برگردد. به عنوان مثال؛ اگر عدد p/e سود بانکی برابر با 10 باشد، به این معنی است که ده سال زمان می‌برد که به همان میزان پولی که برای خرید سهم گذاشته‌ایم، سود کنیم.
در تعبیر دوم و مهم‌تر، این نسبت به ما می‌گوید قیمت یک سهام چند برابر بیشتر از سود سالیانه آن است. هر سرمایه‌گذاری به امید بازدهی سرمایه خود معامله می‌کند و قبل از سرمایه‌گذاری حساب و کتاب میزان سود سرمایه خود را به دست می‌آورد. در واقع با محاسبه این نسبت سرمایه‌گذار انتظارات خود از بازدهی سهام را برای خود مشخص می‌کند اینکه برای یک ریال سهامی که خریداری کرده است قرار است در آینده چند درصد بازدهی دریافت کند.
به تعبیر ساده‌تر نسبت p/e به سرمایه‌گذار می‌گوید که، یک سهام چند درصد سوددهی دارد. نسبت p/e سهام تنها ابزار برای ارزشگذاری سهم نیست بلکه یکی از ابزارهایی است که برای ارزش مورد استفاده قرار میگیرد. روش‌های دیگری برای ارزشگذاری سهام وجود دارد.
برای فهم بهتر، در مثالی که در بالا ذکر شد فرض بر این گرفتیم که اگر p/e سود بانکی برابر با 10 باشد. به این معنی است که شما حاضرشده‌اید به ازای هر ۱ ریال سودی که از بانک دریافت میکنید 10 ریال پرداخت بکنید و یا در تفسیر دیگر، همانطور که گفته شد، اگر p/e برابر 10 است به این معنی است که 10 سال زمان می‌برد تا سرمایه شما از طریق سودی که دریافت میکنید، برگردد.
انواع P/E
p/e دنباله‌دار: این نوع p/e همان است که در مثال ابتدای مطلب برای شما توضیح دادیم و نحوه محاسبه آن از تقسیم قیمت روز سهم بر سود (eps) به دست می‌آید. گفتیم که این نسبت نشان میدهد که سرمایه‌گذاران حاضر هستند بایت هر ۱ ریال سود شرکت، چند ریال پرداخت کنند. پس هر چقدر قیمت سهام تغییر کند این نسبت به همان میزان تغییر خواهد کرد.
p/e برآوردی، تحلیلی یا پیشتاز: این نسبت با در نظر گرفتن عواملی مانند نرخ رشد سود شرکت، نرخ بهره بانکی، تورم و …. و با استفاده از روش‌های خاص محاسبه میشود وهمانی است که برای ارزشگذاری مورد استفاده قرارمی گیرد. برای محاسبه ارزش شرکت نیز از این روش استفاده میشود به این صورت که بعد از محاسبه آن، نسبت را در سود (eps) برآوردی سال آینده شرکت ضرب می‌کنیم و ارزش شرکت را نیز به دست می‌آوریم. محاسبه سود شرکت توسط تحلیلی که خود انجام میدهیم به نوعی، کامل‌ترین نوع ارزشگذاری بر مبنای p/e خواهد بود.
میتوان گفت تفاوت بین p/e دنباله‌دار و p/e تحلیلی این است که p/e دنباله‌دار آن چیزی است که در حال حاضر برای یک سهم وجود دارد. درحالی‌که p/e تحلیلی یا پیشتاز آن p/e است که انتظار می‌رود در آینده سهم به آن برسد. به عنوان مثال p/e سهمی در بازار 4 باشد و ما با محاسبه p/e تحلیلی عدد 5 را به دست بیاوریم، در واقع انتظار داریم در آینده p/e سهم به عدد 5 برسد.
حال سؤال اینجاست که بالا و یا پایین بودن p/e یک سهام نشان دهنده چیست؟ آیا سهمی که p/e آن بالاست، ارزنده است و یا عکس این مطلب صادق است.
P/E بالا و P/E پایین نشان دهنده چه چیزی هستند؟
اگر مفهوم دو نوع p/e که در بالا به آن اشاره شد را درک کرده باشید، متوجه می‌شوید که برای چه p/e برای بعضی از سهم‌های بازار بالا و برای برخی دیگر پایین است. زمانی که p/e شرکتی بالا باشد، یعنی بازار توقع دارد که سود آن شرکت در آینده رشد پیدا بکند و هرگاه p/e سهم شرکتی پایین باشد، نشان‌دهنده این است که بازار انتظار دارد در آینده سود آن شرکت کاهش پیدا کند.
نکته دیگر این که هر چه قیمت سهم بالاتر برود p/e نیز افزایش پیدا می‌کند و هر چه سهم قیمت آن نزولی شود p/e نیز کاهش می‌یابد.
در محاسبه ارزش سهم با روش محاسبه p/e، باید بدانید که هرگاه قیمت آن سهم در بازار بیشتر از قیمت محاسباتی شما باشد، یعنی آن سهم ارزنده نیست و هرگاه قیمت سهم در بازار کمتر از آن عدد باشد، به این معنی است که آن سهم ارزنده است و رشد خواهد کرد. البته این به شرطی است که شما نسبت p/e را به درستی محاسبه کرده باشید.
بالا یا پایین بودن نسبت p/e با در نظر گرفتن دو فاکتور زیر تشخیص داده میشود.
زمانی که یک شرکت نرخ رشد پایین داشته باشد، در حالی که هنوز یک p/e بسیار بالا دارد مشخص میشود که مشکل و اشتباهی وجود دارد. در واقع این احتمال وجود دارد که سهام بیش از ارزش خود قیمت‌گذاری شده باشد. در این شرایط لازم است نسبت p/e را بر اساس سود پیش بینی شده محاسبه کرد.
مقایسه p/e شرکتها زمانی مفید است که هر دو شرکت در یک صنعت فعال باشند. برای مقایسه p/e شرکتی که در صنعت سیمان فعال است با شرکتی که در گروه پتروشیمی قرار دارد اشتباه است. چون چشم‌انداز، سود و رشد در صنعت‌های مختلف متفاوت است. حال اگر یکی از شرکتهای صنعت سیمان p/e حدود 20 داشته باشد و شرکتی دیگر خیلی بیشتر از 20 باشد یعنی یا حباب قیمتی وجود دارد و یا به دلیلی انتظارات بازار از این شرکت بالا رفته و به زودی قیمت آن کاهش پیدا می‌کند و یا اینکه سهام شرکت سودآوری خواهد داشت.
نکاتی درباره P/E در بورس
- در بالا اشاره کردیم که، بالا یا پایین بودن p/e یعنی بازار چه توقعی از سودآوری سهم دارد. اما توجه داشته باشید که در بسیاری از موارد بازار اشتباه می‌کند، شما نباید به انتظار بازار کفایت کنید. سعی کنید نحوه صحیح محاسبه p/e را یاد بگیرید وخودتان از آن استفاده کنید.
- همانطور که اشاره شد، محاسبه p/e سهام تنها یک ابزار برای ارزشگذاری شرکت است، بهتر است برای خرید سهام علاوه بر استفاده از این ابزار، از ابزارهای با نسبت کاربردی بیشتر نیز استفاد ه شود.
- برای شرکتهای زیان ده، محاسبه p/e کاربردی ندارد. زیرا وقتی سود یک شرکت منفی است در واقع، درآمدی ندارد و عملا تقسیم قیمت به درآمد منتفی است.
- نکته قابل ذکر دیگر این است که متوسط نسبت p/e کل بازار بورس نیز قابل محاسبه است. این نسبت در کشورهایی چون آمریکا که تورم پایینی دارند، بین ۱۵-۲۵ در نوسان است ولی در ایران به علت تورم بالا و وضعیت اقتصادی بی‌ثبات، این نوسان بسیار پایین است و معمولاً بین ۱۰-۴ است. همچنین ممکن است نوسانات موجود p/e بین صنایع و حتی شرکتها نیز اختلاف زیادی داشته باشد.
- از آنجا که قیمت سهام منعکس‌کننده طرز فکر سرمایه‌گذاران نسبت به ارزش آن سهم است و به تعبیری رشد آینده سهام به رشد قیمت آن بستگی دارد. شرکتی که نسبت به آینده سهام خود خوش‌بین است سعی در آن دارد که سودآوری چشم‌گیری داشته باشد.
- اگر یک شرکت نسبت p/e بالاتر از بازار یا متوسط صنعت داشته باشد، به این معنی است که بازار انتظار بزرگی از این شرکت در طی ماه‌ها و سال‌های آینده دارد و برای سرمایه‌گذاری مناسب است.
- اگر یک شرکت p/e پایینی داشته باشد ممکن است به آن معنا باشد که بازار آینده شرکت را در حال رفتن به سمت مشکلات می‌بیند. به تعبیر دیگر دلیل افت p/e میتواند نشان دهنده این موضوع باشد که سود مورد انتظار به دست نیامده است و خرید سهم این شرکت مناسب نیست.
سخن آخر
یکی از اشتباهات متداول که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای مرتکب آن می‌شوند این است که تنها به اتکای p/e سهم می‌خرند. هیچ تضمینی وجود ندارد که سهمی که هم اکنون p/e آن بالاست در آینده به سرعت پایین نیاید و از سوی دیگر، توجه داشته باشید که حتی اگر قیمت یک سهم زیر ارزش واقعی خود باشد، ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها طول بکشد تا بازار بتواند ارزش آن را اصلاح کند. پس خرید سهام تنها با توجه به ابزار ساده p/e بسیار ساده‌انگارانه است.
سوالات رایج نسبت p به e
نسبت p به e یا (price to earning) به معنای نسبت قیمت بر درآمد است که در آن، قیمت هر سهم بر درآمد حاصل از آن تقسیم میشود. مثلا اگر قیمتی سهمی 200 تومان و eps اعلام شده توسط شرکت 20 درصد باشد. نسبت p به e برابر با 5 است (5=40/200)، که یعنی برای کسب هر 1 تومان سود، باید 5 تومان پرداخت شود. حال اگر در همین مثال eps اعلام شده 25 درصد باشد، نسبت نسبت p به e برابر با 4 میشود (4=50/200)، یعنی برای کسب هر 1 تومان سود، باید 4 تومان پرداخت شود. پس در هر دو حالت شما 1 تومان سود کسب کرده‌اید، اما در نسبت p به e پایین، مبلغ پرداختی شما کمتر بوده است. در نهایت میتوان گفت که نسبت p به e پایین، وعده سود بالاتری را میدهد.
P به E گذشته نگر یا TTM چیست؟
معامله گران و تحلیلگران بورس برای یافتن سهام ارزنده از تحلیل بنیادی استفاده میکنند تا بتوانند ارزش ذاتی یا واقعی سهام را شناسایی کنند و با مقایسه آن با قیمت کنونی سهم اقدام به خرید و یا فروش کنند. برای این منظور روش های متنوع و مدل های مختلفی وجود دارد. همانطور که میدانیم p/e یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در انتخاب سهام مناسب جهت سرمایه‌گذاری است. اکثر ما با این مفهوم آشنایی داریم اما روش ttm چیست و چگونه نسبت p/e را با استفاده از این روش محاسبه میکنند؟
نبست قیمت به درآمد یا «P/E» در بورس چیست؟
نسبت پی بر ای یا «P/E» مخفف عبارت «Price/Earnings» به معنی «نسبت قیمت به درآمد» سهام در بورس است. معامله‌گران از این نسبت برای محاسبه ارزش ذاتی سهام استفاده میکنند. این روش به عنوان یک شیوه رایج برای محاسبه ارزش سهام در جهان قرار گرفته است. همچنین در بازار بورس ایران نیز استفاده از این نسبت به عنوان ابزار رایج تحلیلگران بنیادی یاد میشود و همواره در کنار برآورد دقیق سود هر سهم به عنوان اصلی‌ترین فاکتور, تلاش میکنند تا با تخمین دقیق نسبت P/E بتوانند دقیق‌ترین برآورد را از ارزش ذاتی شرکتها داشته باشند. توجه داشته باشید که رایج‌ترین شیوه ارزشگذاری در بین تحلیلگران بنیادی از رابطه زیر به دست می‌آید:سود هر سهم برآوردی * قیمت به درآمد هر سهم برآوردی = ارزش ذاتی سهم
محاسبه سود شرکتها از طریق مدل TTM
قبلاً شرکتهای بورسی، یک ماه مانده به ارزش گذاری سهام بر مبنای PE شروع سال مالی جدید، پیش‌بینی‌های خود برای عملکردشان را به‌صورت عمومی منتشر می‌کردند. در واقع این سازمان بورس و اوراق بهادار کشور بود که چنین الزامی را برای شرکتها ایجاد کرده بود. تحلیلگران به کمک این پیش‌بینی‌ها، به راحتی می‌توانستند سود و زیان‌ها را محاسبه کنند. بنابراین سودهای پیشبینی شده‌ی هر شرکت، مبنای محاسبه سود هر سهم یا EPS قرار می‌گرفت. اما به دلیل اینکه گزارش‌ها دچار تغییر شده و نمادهای بورسی هم در پی این تغییرات متوقف و سپس بدون محدودیت نوسان بازگشایی می‌شدند، تحلیلگران و افراد معامله‌کننده در بازار بورس، با سردرگمی‌های بسیاری روبه‌رو بودند.
همین موضوع سبب شد تا از اواخر سال ۱۳۹۶، سازمان بورس و اوراق بهادار کشور، ارائه گزارشات پیشبینی شرکتها را ممنوع اعلام کند. از آن پس چون هیچ مبنایی برای محاسبه EPS یا سود هر سهم در دست تحلیلگران قرار نمی‌گرفت، برای محاسبه این امر از روش دیگری تحت عنوان «مدل TTM» استفاده میکنند.
این مقاله را حتما بخوانید: نسبت قیمت به فروش چیست و چگونه محاسبه میشود؟
مدل TTM چیست؟
مدل تی‌تی‌اِم یا TTM مخفف عبارت «Trailing Twelve Months» به معنی «دوازده ماهه گذشته» است. در حال حاضر شرکتهای بورس موظف هستند تا عملکرد‌های سه ماهه خود را در صورت‌های مالی گزارش کنند که در ۴ دوره قابل محاسبه هستند.
در نتیجه تحلیلگران و معامله‌کننده‌های بازار بورس به سود سه ماه گذشته هر سهم دسترسی دارند (این اطلاعات در سایت TSETMC منتشر میشود). بنابراین در مدل TTM، میتوان چهار دوره سه ماهه شرکتها را که جمعاً ۱۲ ماه میشود، مورد بررسی قرار داده و براساس EPS این چهار دوره سه ماهه، سود سالیانه شرکتها را ارزیابی کرد. اطلاعات محاسبه نسبت‌های «P/E» نیز در گزارش شرکتها موجود است و میتوان ارزش ذاتی سهام را به کمک فرمول‌های نامبرده در قسمت قبل، مورد محاسبه و بررسی قرار داد.
ممکن است ارزیابی با مدل TTM به نسبت روش قبل (گزارشات پیشبینی) کمی زمانبرتر باشد، اما اطلاعات آن واقعی است و تحلیلگران با ارزیابی نتایج حقیقی شرکتها به ارزش ذاتی سهام‌شان پی می‌برند، این در حالی است که در روش قبل، همه چیز براساس پیش‌بینی‌ها انجام می‌شد و اطلاعات واقعی در دست نبود!
برای مثال تصویر زیر مربوط به صفحه سایت بورس برای شرکت پتروشیمی زاگرس با نماد زاگرس است که در تاریخ 4 مرداد ماه 1400 گرفته شده است.
از آنجایی که در آن تاریخ صورت مالی 3 ماهه شرکت منتشر شده است, بنابراین برای محاسبه سود هر سهم(EPS) 12 ماهه گذشته بایستی به ۹ ماهه انتهایی سال 1399 و ۳ ماهه سال جاری شرکت مراجعه کرد. همانطور که پیش از این نیز رؤیت شد پتروشیمی زاگرس در دوره 3 ماهه 1400 سود هر سهم 9,817 ریالی را محقق کرده است. بر طبق محاسبات ذیل نیز سود هر سهم در سه فصل پایانی سال 1399 معادل 19,774ریال بوده است.
سود هر سهم ۱۲ ماهه 1399 : 24,128ریال
سود هر سهم 3 ماهه ابتدایی 1399: 4354 ریال
سود هر سهم 9 ماهه آخر سال 1399:
24128 – 4354 = 19774
سود هر سهم ۹ ماهه انتهایی 1399 : 19774 ریال
سود هر سهم به روش TTM
9817 + 19774 = 29591
همانطور که مشاهده می‌فرمایید سود هر سهم گزارش‌شده در سایت بورس اوراق بهادار 29591 ریال گزارش شده است. این رویه برای تمامی شرکتها انجام میشود.
نسبت p/e هر سهم به روش TTM
حال که شیوه برآورد سود هر سهم به روش TTM را فراگرفتید، به توضیح نسبت قیمت به درآمد هر سهم در این روش می‌پردازیم. همانطور که پیش از این نیز مطرح شد نسبت P/E از تقسیم قیمت جاری سهم به سود هر سهم به دست می‌آید. تا قبل از اجرایی شدن مدل TTM از سود هر سهم پیش‌بینی‌شده که شرکتها ارائه می‌دادند استفاده می‌شد. اما با اجرایی شدن مدل TTM از سود به‌دست‌آمده ناشی از روش مزبور, استفاده میشود. در مثال ما, قیمت پتروشیمی زاگرس 213741 ریال بوده است. ازآنجایی‌که سود هر سهم به روش جدید 29591 ریال به دست آمده است نسبت P/E در تاریخ 4 مرداد 1399 برای پتروشیمی زاگرس برابر 7.22 میشود:
قیمت جاری سهم پتروشیمی زاگرس : 213741 ریال
سود هر سهم به روش TTM : 29591 ریال
نسبت قیمت به درآمد هر سهم پتروشیمی زاگرس:
213741 / 29591 = 7.22
مدل TTM برای چه نوع شرکت‌هایی کارایی ندارد؟
مدل TTM برای شرکت‌هایی که نوسان زیادی را در مسیر سوددهی خود طی میکنند، کاربرد ندارد؛ در واقع این روش برای تمام شرکت‌هایی که با دگرگونی‌های بسیاری در روند ایجاد سود و سایر فعالیت‌های خود روبه‌رو می‌شوند، بی فایده است!
برای مثال، برخی از نمادهای گروه خودرو در بورس تهران که در برخی از دوره‌های سه ماهه خود، ارزش گذاری سهام بر مبنای PE سود خوبی ایجاد کرده و در سه ماهه بعدی زیان می‌دهند، با مدل TTM بررسی نمی‌شود. در واقع در این روش، چهار دوره سه ماهه باید مورد بررسی قرار بگیرد. پس اگر روند رشد شرکتها سلسله‌مراتبی نباشد، نمی‌توان این مدل را در ارزیابی آنها به کار برد.
نکات مهمی که باید در رابطه با مدل TTM بدانید
یکی از مزیت‌های مدل TTM این است که به ما مقدار سود هر سهم را با فرض عدم‌تغییر شرایط در آینده نشان میدهد. در نتیجه اگر شرایط بهتری رقم بخورد قطعاً سود هر سهم در روش TTM افزایش پیدا خواهد کرد و این موضوع نمایانگر پتانسیل‌های صعود در آینده خواهد بود. همانطور که گفتیم این روش مجموع سودهای هر سهم چهار دوره سه ماهه گذشته سهم را ارزش گذاری سهام بر مبنای PE نشان میدهد. بنابراین اگر در دوره سه ماهه اخیر عملکرد شرکت بهبود پیدا کند مقدار EPS گزارش‌شده افزایش پیدا خواهد کرد.
این روش برای شرکت‌هایی که روند سودسازی آنها با نوسان زیادی همراه است کارا نیست. برای مثال شرکتی مانند سایپا که در برهه‌ای سود هر سهم محدود و در برهه‌ای دیگر زیان میسازد قطعاً این روش کارایی خود را از دست میدهد.
این روش برای شرکت‌هایی که با دگرگونی بزرگی در فعالیتشان روبه‌رو می‌شوند، کارایی خود را از دست میدهد. برای مثال شرکت صنعتی دریایی ایران با نماد خصدرا تا سال‌های متمادی زیانده بوده است. اما با تغییرات بنیادی که در شرکت رخ داد، این شرکت در سال ۱۳۹۵ سودآور شد. اگر این روش در آن سال نیز حکم‌فرما بود نمی‌توانست اطلاعات تحلیلی مناسبی را به سرمایه‌گذاران مخابره کند.
P/E چیست؟ هرآنچه لازم است درباره P بر E بدانیم
آیا تاکنون شنیده اید نسبت P/E یک سهم مناسب است؟ یا نسبت قیمت به درآمد یک سهم خیلی بالا است؟ در تحلیل بنیادی از این نسبت برای تشخیص ارزشمندی قیمت سهم نسبت به سودآوری شرکت استفاده میشود. اما بسیاری از افراد مفهوم دقیق نسبت پی ارزش گذاری سهام بر مبنای PE بر ای را نمی‌دانند. اگر برای شما هم سوال است که P/E چیست و چه کاربردی در تحلیل سرمایه گذاری بورس دارد با ما همراه باشید.
نسبت قیمت به درآمد هر سهم (P/E) چیست؟
در نسبت P/E حرف P کوتاه شده (price) یا قیمت هر سهم و حرف E کوتاه شده (Earning per share) یا سود هر سهم است. به عبارتی نسبت P/E از تقسیم قیمت روز هر سهم به سود آن سهم (EPS) محاسبه میشود.
مفهوم نسبت P/E در علم اقتصاد
نسبت P بر E فقط در بازار بورس کاربرد ندارد و یکی از رایج ترین نسبت ها در اقتصاد است. نسبت پی بر ای در اقتصاد به نسبت قیمت (Price) به درآمد (Earning) معروف است. در یکی از تعریف های این نسبت آمده است که نسبت P بر E میزان بازدهی یک دارایی را به ما نشان میدهد. به عبارت دیگر حاصل نسبت P/E زمان بازگشت دارایی را به ما نشان میدهد. به طور مثال اگر یک بانک حدود ۲۰ درصد سود سالانه پرداخت کند P بر E آن برابر با ۵ میباشد. یعنی اگر سرمایه ما ۱۰ میلیون تومان باشد و بانک سالانه ۲۰ ارزش گذاری سهام بر مبنای PE درصد سود پرداخت کند، هرساله ۲ میلیون تومان به ما پرداخت می‌کند. به عبارتی P/E برابر ۵ به این معنی است که پس از ۵ سال دارایی ما به طور کامل باز می‌گردد.
مفهوم نسبت قیمت به درآمد(P/E) در بورس سهام
در بازار بورس هم برای هر شرکت مانند مثالی که در بالا گفته شد میتوان نسبت P/E را بیان کرد. به طور مثال اگر قیمت یک سهم ۲۰۰۰ ریال باشد و سود هر سهم آن ۲۵۰ ریال باشد P/E این سهم برابر ۸ میباشد. در تصویر زیر مشاهده میکنید که P/E شرکت پتروشیمی پارس برابر ۴.۳۸ است که از تقسیم قیمت پایانی سهم بر EPS آن بدست آمده است. حال با مفهوم کلی نسبت P/E آشنا شدید. اما شاید این سوال مطرح باشد که این نسبت چقدر اهمیت دارد و جایگاه آن در تحلیل های بنیادی کجاست؟ آیا فقط با تحلیل P/E میتوان به خرید و فروش سهام در بازار بورس پرداخت؟ در ادامه به کاربرد آن و جایگاه آن در تحلیل بنیادی سهام اشاره می‌کنیم.
کاربرد نسبت P/E در بورس اوراق بهادار
یکی از مهم ترین کاربردهای نسبت P/E در تشخیص ارزنده بودن قیمت سهام عرضه اولیه میباشد که به طور مفصل در مقاله “چگونه سهام عرضه اولیه ارزشمند را تشخیص دهیم؟” به آن پرداخته شده است. پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را مطالعه کنید.
نسبت قیمت به درآمد یکی از معیارها برای تشخیص ارزنده بودن قیمت سهم به سودآوری شرکت میباشد. و یا برای مقایسه بین چند سهم برای ارزش گذاری سهم برتر از این نسبت استفاده میشود. برای تشخیص ارزنده بودن قیمت سهم باید بتوانید P بر E مناسب برای سهم را محاسبه کنید که خود این موضوع بحثی طولانی دارد. با مقایسه قیمت محاسبه شده با قیمت روز سهم میتوان نتیجه گرفت که قیمت سهم ارزنده است یا گران است. مثلا اگر قیمت روز سهم از قیمت محاسبه شده ماکمتر باشد سهم قیمتی مناسب دارد و ارزنده است. یعنی از سهم انتظار رشد قیمت داریم. اما اگر قیمت روز سهم از قیمت محاسبه شده بیشتر باشد سهم ارزنده نیست و برای سرمایه گذاری نامناسب است.
مثالی برای ارزش گذاری سهم با استفاده از نسبت P/E
برای مثال فرض کنید با محاسبه دقیق نسبت P/E برای یک شرکت عدد ۵ بدست آمده است. و سود EPS برای این سهم ۱۰۰ تومان باشد. بنابراین قیمت محاسبه شده برای سهم این شرکت ۵۰۰ تومان است. حال اگر قیمت سهم در بازار مثلا ۴۰۰ تومان باشد قیمت سهم ارزنده است. یعنی میتواند تا قیمت ۵۰۰ تومان رشد کند، پس برای خرید مناسب است. اما اگر قیمت سهم در بازار ۶۰۰ تومان باشد یعنی قیمت آن گران است و ممکن است تا قیمت ۵۰۰ تومان افت کند و برای خرید مناسب نیست. توجه داشته باشید که این محاسبات درصورتی صحیح است که شما نسبت P/Eرا برای سهم به درستی بدست آورده باشید.
جایگاه نسبت P/E در تحلیل بنیادی سهام
در تحلیل بنیادی (fundamental) نسبت P/E آخرین مرحله تحلیل میباشد. بدین صورت که ابتدا برای مشخص کردن سهام برتر بازار بورس شرکتها را از فیلترهایی عبور میدهیم. فیلترهایی مانند روند سودآوری شرکت، ویژگی فصلی و سالانه کانسلیم، توان تعدیل شرکت و سایر موارد در تحلیل بنیادی مورد استفاده قرار میگیرند. درآخر ممکن است به تعدادی شرکت برسیم که از تمام فیلترها عبور کرده و از نظر بنیادی شرایط مشابه و یکسانی داشته باشند. حال P/E میتواند به ما کمک کند که کدام سهم بهتر است.
مقایسه بین دو سهم با استفاده از نسبت قیمت به درآمد(P/E)
برای مقایسه بین دو شرکت با استفاده از نسبت P/E ابتدا باید توجه کنید که حتما زمینه فعالیت دو شرکت یکسان باشد. حتی اگر تولید محصولاتی دارند بسیار مهم است که محصول تولیدی هردو شرکت یکسان باشد. در غیر این صورت یعنی اگر دو شرکت محصولات متفاوتی داشته باشند نمی‌توان با مقایسه P/E تحلیلی انجام داد. به طور کلی در تحلیل بنیادی اگر همه شرایط از قبیل روند سودآوری، ویژگی کانسلیم، توان تعدیل و سایر موارد یکسان بود و زمینه فعالیت و محصول تولیدی دو شرکت هم یکسان بود میتوان گفت شرکتی که P/E آن کمتر است گزینه مناسب تری برای خرید میباشد. اما باید توجه کنید اگر شرکتی P/Eخیلی کمی دارد بدین معنی نیست که حتما سهم ارزنده‌ای باشد و بالعکس اگر سهمی P/E خیلی بالایی دارد نمی‌توان گفت قیمت سهم گران است. چرا که عوامل دیگری در ارزش گذاری سهام موثر است. به عنوان مثال شرکت داروسازی دکتر عبیدی با نماد “دعبید” معمولا P/E بالایی دارد اما از لحاظ بنیادی یکی از بهترین سهام بازار بورس میباشد.
مقایسه نسبت P/E شرکت با نسبت P/E گروه
اگر در صفحه مربوط به یک سهم در سایت معاملات بروید خواهید دید که علاوه بر نسبت P/E برای آن سهم در کنار آن P/E گروه هم آمده است. نسبت قیمت به درآمد گروه میانگین P بر E شرکت هایی است که در یک زمینه مشخص فعالیت دارند. در بسیاری از موارد مشاهده میشود که نسبت P بر E ارزش گذاری سهام بر مبنای PE شرکت با گروه اختلافی بیشتر از ۱ واحد دارند. در چنین مواقعی گفته میشود که نسبت قیمت به درآمد شرکت تمایل دارد تا خود را به گروه نزدیک کند. “عرضه و تقاضا” و “روند سود آوری سهم” دو عامل تاثیرگذار در تغییر ارزش ذاتی هر سهم هستند. عرضه و تقاضا روی قیمت سهم تاثیر گذار است و روند سودآوری سهم روی مقدار درآمد سهم (EPS) موثر است.
انواع حالات نسبت P بر E با توجه به نسبت P بر E گروه
- نسبت P/E شرکت بالاتر از P/E گروه باشد.
- نسبت P/E شرکت پایین تر از P/E گروه باشد.
- نسبت P/E شرکت همتراز با P/E گروه باشد.
منظور از اینکه P بر E شرکت همتراز با گروه خود باشد؛ این است که اختلاف چندانی نداشته باشد. معمولا اختلاف کمتر از ۱ واحد را همتراز در نظر میگیرند. در چنین شرایطی نمی‌توان تحلیلی برای P/E شرکت انجام داد. اما برای دو حالت اول تحلیل آن به صورت زیر است:
تحلیل شرکتی با نسبت P بر E بالاتر از گروه
همانظور که گفتیم P بر E شرکت تمایل دارد خود را به گروه نزدیک کند. برای این منظور باید حاصل نسبت P بر E شرکت کاهش یابد. این اتفاق در دو صورت امکان پذیر است. دو پارامتر اصلی در نسبت P بر E شرکت تاثیر گذار است. یکی قیمت سهم و دیگری مقدار سود هر سهم (EPS) میباشد. اگر بخواهیم حاصل نسبت قیمت به درآمد شرکت کاهش یابد یا باید قیمت سهم کاهش یابد که بسیار خطرناک است یا باید سودآوری سهم یعنی EPS آن افزایش یابد که در این صورت اتفاق خوبی برای سهم رقم خواهد خورد. حال فرض کنید سهمی P/E بالاتری نسبت به گروه دارد و نتوانسته روند سودآوری خود را افزایش دهد. چنین سهمی برای کاهش نسبت قیمت به درآمد خود ناچار به کاهش قیمت خود میباشد و برای سرمایه گذاری اصلا مناسب نیست!
تحلیل شرکتی با نسبت P بر E پایین تر از گروه
اگر سهمی P بر E پایین‌تری نسبت به گروه خود داشته باشد برای اینکه خود را به گروه برساند باید P/E شرکت افزایش یابد. باز هم مانند حالت قبل باید یکی از دو پارامتر تعیین کننده P بر E شرکت تغییر کنند. یا باید قیمت سهم افزایش یابد یا مقدار سود هر سهم ارزش گذاری سهام بر مبنای PE آن کاهش یابد. کاملا مشخص است که اگر قیمت سهم افزایش یابد اتفاق خوبی برای سهم خواهد بود و سرمایه گذاران از چنین سهمی استقبال میکنند. اما اگر روند سودآوری شرکت کاهش یابد برای سهامداران مناسب نیست.
حال فرض کنید شرکتی که نسبت قیمت به درآمد پایین تری نسبت به گروه خود دارد روند سودآوری خود را افزایش داده باشد. در چنین شرایطی اختلاف ارزش ذاتی هر سهم شرکت با گروه بیشتر میشود و برای افزایش P/E شرکت تنها عامل افزایش قیمت سهم میتواند تاثیر گذار باشد. بنابراین چنین شرایطی میتواند یک موقعیت فوق‌العاده برای سرمایه گذاران باشد چرا که احتمال افزایش قیمت سهم بسیار بالا است.
تحلیل نسبت P بر E در شرکت هایی که سودآور نیستند
همانطور که می‌دانید نسبت P بر ارزش گذاری سهام بر مبنای PE E از تقسیم قیمت به سود سهم بدست می‌آید. حال اگر شرکتی سودآور نباشد یعنی درآمدی نداشته باشد چطور میتوان ارزش ذاتی هر سهم آن را محاسبه نمود. در چنین شرایطی که شرکت زیانده باشد مقدار EPS آن منفی میشود و در نتیجه نسبت قیمت به درآمد سهم تعریف نمی‌شود. یعنی P/E منفی نداریم و هیچ تحلیلی نمی‌توان برای نسبت قیمت بر درآمد شرکتهای زیان ده انجام داد.
خلاصه نکات مهم در تحلیل نسبت قیمت به درآمد(P/E) در بورس
نسبت P/E یکی از ابزار های مهم در تحلیل بنیادی است اما کافی نیست.
هر نسبت P/E بالایی بد نیست و هر نسبت P/E پایینی هم خوب نیست.
شرکتی با P/E بالاتر از گروه و روند سودآوری نامناسب خطرناک ترین نوع سرمایه گذاری است.
شرکتی با P/E پایین تر از گروه و اوضاع سودآوری مناسب بهترین نوع سرمایه گذاری است.
نسبت P/E منفی نداریم و تحلیلی برای نسبت قیمت بر درآمد شرکت های زیان ده نمی‌توان بیان کرد.
نسبت پی بر ای فوروارد یا پیشرو (Forward P/E) چیست؟
به بیان ساده برای محاسبه نسبت پی به ای فوروارد، کافی است به جای عددی که به عنوان سوددهی هر سهم در نسبت P/E قرار میدهیم، میزان سود پیشبینی شده برای شرکت در ۱۲ ماه آینده (۴ فصل پیشرو) را قرار دهیم. نکته حائز اهمیت درباره این موضوع این است که سود پیشبینی شده سهام یک شرکت باید با بررسی و تحلیل صورت های مالی آن شرکت محاسبه شود. محاسبه سود پیشبینی شده هر سهم اغلب توسط کارشناسان مالی و معامله‌گران حرفه‌ای انجام میشود. همچنین باید توجه داشته باشید که نسبت قیمت بر درآمد پیشبینی شده، اعتبار کمتری نسبت به نسبت قیمت بر درآمد حال حاضر یا نسبت قیمت بر درآمد گذشته دارد. زیرا هر اتفاقی ممکن است رخ دهد تا مانع تحقق درآمد پیشبینی شده برای شرکت مورد نظر شود.
تفاوت نسبت P/E با نسبت Forward P/E
برای فهم آسان تر تفاوت ارزش گذاری سهام بر مبنای PE نسبت قیمت بر درآمد با نسبت قیمت بر درآمد پیشبینی شده، مثالی ارائه میدهیم: فرض کنید قیمت هر سهم شرکتی ۵۰۰۰ ریال و نسبت P/E (نسبت قیمت بر درآمد) آن برابر ۲ باشد. در این شرایط ما می‌توانیم متوجه شویم هر میزان سوددهی هر سهم شرکت برابر ۲۵۰۰ ریال است. با توجه به آمار و اطلاعات ارائه شده توسط کارشناسان بورس نسبت Forward P/E (نسبت قیمت بر درآمد پیشبینی شده شرکت) برابر ۱ است. در حال حاضر با فرص تغییر نکردن قیمت هر سهم، میزان سوددهی پیشبینی شده برای هر سهم شرکت در آینده ۵۰۰۰ ریال است.
نتیجه گیری
امیدوارم به خوبی مفهوم نسبت قیمت بر درآمد را درک کرده باشید. در تحلیل بنیادی شرکت ها، با این نسبت زیاد سروکار داریم. اما به یاد داشته باشید در تحلیل بنیادی سهام بازار بورس تحلیل P/E در آخرین مرحله است و از نظر بنیادی روند سودآوری شرکت ها، ویژگی‌های کانسلیم، بررسی گزارش های مالی و گزارش های ماهانه شرکت ها، و تحلیل توان تعدیل شرکت از اهمیت بیشتری برخوردار است. اما این نکته را بدانید که تحلیلگری به تنهایی باعث موفقیت نمی‌شود. در کنار تحلیل شما باید معامله گر خوبی نیز باشید. برای ارتقای این دانش، می‌توانید دوره “ سبک زندگی معامله گر ” را مشاهده کنید. اگر سوالی درباره نسبت P/E دارید و یا می‌خواهید درباره سایر فاکتور های موثر در تحلیل بنیادی اطلاعات بیشتری کسب کنید حتما با ما درمیان بگذارید. تیم پشتیبانی کالج تی بورس و کارشناسان ما آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان است.
دیدگاه شما